a-Dekl.
fōrma ae f
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
fōrma, ae, feminin (vielleicht zu ferīre, schlagen, stoßen), die Form, Gestalt, Figur
I)der Umriss, die Gestalt (als der sichtbare Abdruck und das Gepräge des inneren Wesens, vergleiche figura)
A)eigentlich
1)im Allgemeinen
corporisCic.
liberalis, WuchsKomiker
imperatoria (Iphicratis)Nep.
in formam panis redigereCol.
ex quo colligitur terrarum forma rotunda (Rundung)Manil. 1, 235
2)insbesondere
a)das Antlitz, Profil
forma nostra reliquaque figuraCic. de off. 1, 126
formae dignitasibid. 1, 130
b)die schöne Gestalt, Wohlgestalt, Schönheitvergleiche Mützell Curt. 3, 11 [29], 24Ter.Cic.Tac.und andere
metonymisch: eine Schönheit = eine SchöneTer. eun. 566Prop. 2, 5, 28 und 2, 28, 53
B)übertragen
1)im Allgemeinen: die Form = die Einrichtung
forma rerum publicarum, StaatsverfassungCic.
in formam provinciae redigereLiv. Suet.
speciem principatus in regni formam convertereSuet.
2)insbesondere
a)der eigentümliche Charakter, das Gepräge, der charakteristische Ausdruck (χαρακτήρ), die Grundform, das Ideal von etwasCic.und andere (auch vom Stil usw.vergleiche Göller Cic. or. 36. p. 107 sq.)
b)die Form, Fassung, Abfassung, Ausdrucksweise
ut ad officii formam redeamusCic.
eius scripti talis forma fuitTac.
in edicto consulum scriptum ex veteri forma perpetuaGell.
mandata regis Vologesis litterasque in eandem formam attulereTac.
quid et quā formā regum litteris rescribi placeretSuet.
c)die Gestaltung, Beschaffenheit, das Gepräge, die Art
formae (Lage des Bodens) cum duo genera sintVarro
proelii f. mirabilisFlor.
f. insolitae pugnaeLiv.
f. vitaeTac.
sermonis publica f.Ov.
infinitae litium formaeQuint.
primae formae (Sorte) feraeSen. prov. 3, 6
d)die Norm, Ordnung, nach der verfahren wird
censualis, SchätzungsordnungUlp. dig. 50, 15, 4 pr.
ex forma, nach festem BrauchApul. met. 7, 25
II)die Figur = das Gebilde, Bild, die Abbildung, in der Baukunst = der Riss, Abriss, Grundriss
A)eigentlichCic.Vitr.und andere
formae virorumCic.
formae, quas in pulvere descripserat, mathem. FigurenLiv.
geometricae formaeCic. Apul.
unius et viginti formae litterarum aureae, BuchstabenzeichenCic.
aliae formae variaeque figurae, von den AtomenLucr.
poetisch (wie σχημα, τύποςsiehe Drak. Sil. 15, 86)
formae magnorum luporum, gewaltige Wolfsgebilde = gewaltige WölfeVerg.
so auch
ferarumOv.
deorumOv.
B)übertragen
a)der Abriss, Entwurf (τύπος) von etwas
rei publicaeCic.
officii (vorher descriptio officii)Cic.
totius negotiiCic.
vitae beataeCic.
b)die Spezies in der Logik (Gegensatz genus)Cic. Quint.
c)die Verschiedenheit des genus und der Deklinationen und Konjugationen, die Form, FlexionsformVarro LL.und andere
III)die Form als Modell oder Einfassung
1)als Modell
a)der Leisten des Schusters, der Schuhleisten (vollständig forma calceiUlp. dig. 9, 2, 5. § 3)Hor. sat. 2, 3, 106
forma caligaris (für caligae), muliebris (für Frauenschuhe), infantilis (für Kinderschuhe)Edict. Diocl. 9. no. 1. 2. 4
b)die Form zum Käse
formis buxeis caseum exprimereCol. 7, 8, 7
c)die Form, das Modell zum Erzgießen (aus Stein, Ton usw.)Plin. 36, 168
d)der Stempel bei Münzen, das GeprägeOv.Sen.und anderes. Mützell Curt. 5, 2 [8], 11
metonymisch: Münze = ausgemünztes Geld
formae binariae, ternariae, Goldstücke im Wert von zwei, drei GolddenarenLampr. Alex. Sev. 38, 9
und so
denariorum formae, DenarstückeIsid. orig. 6, 11, 3
e)ein Schreiben, eine Verfügung, ein Reskript der KaiserCapit.
2)als Einfassung
a)der Rahmen des Bildes
ligneaVitr. 2, 8, 9
b)die Einfassung, der Kanal, die Röhre einer Wasserleitung
formae rivorumFrontin. aqu.
aquaeductusICt.
daher metonymisch: die WasserleitungFrontin. aqu. 126
☞Archaistischer Genitiv formaiLucr. 2, 490
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
fōrma, ae, feminine a form, contour, figure, shape, appearance, looks
homines inter se formā similesCic.
liberalisCic.
eximia pueriCic.
virgines formā excellentesLiv.
formā praestante puellaeOv.
formae litterarumCic.
muralium falciumCaes.
forma et situs agriHor.
formae, quas in pulvere descripseratLiv.
clarissimorum virorum formae, figuresCic.
igneae formae, appearancesCic.
forma nostra reliquaque figura, countenanceCic.
formae deorum, i.e. the godsOv.
ursi Ac formae magnorum luporumVerg.
A fine form, beauty
formae mores consimilesTer.
formae gloriaSall.
Di tibi formam dederantHor.
formarum spectator, of beautiesTer.
potens, a beautyProp.
An outline, plan, design, sketch
cum formam viderim, quale aedificium futurum sit, scire possumCic.
A model, pattern, stamp
pecuniaeTac.
Si scalpra et formas non sutor (emat), lastsHor.
Figuratively, shape, form, nature, manner, kind
totius rei publicaeCic.
quasi formae dicendiCic.
forma et species tyranniCic.
redacta in formam provinciae, conditionTac.
scelerum formaeVerg.
In philosophy, a sort, kind
Genus et formam definireCic.
eius (generis) duae formaeCic.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu