konsonant.-Konj. (i-Erw.)
patī
patior passus sum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
patior, passus sum, patī (verwandt mit πάσχω Aorist ε-παθ-ον), etwas dulden, erdulden = ein Leiden, ein Übel über sich ergehen lassen, sich gefallen lassen oder lassen müssen, hinnehmen oder hinnehmen müssen
I)eigentlich
A)im Allgemeinen
a)von Personen
cum ipse per se et a se et pateretur et faceret omniaCic.
invicem pati et inferre vulneraLiv.
id damnum haud aegerrime pati, sich nicht sehr betrüben über usw.Liv.
p. toleranter doloresCic.
p. gravissimum suppliciumCaes.
servitutem pati posseCic.
pauperiem amice p.Hor.
laborem viae pati posseLiv.
cum morbum, qui ›comitialis‹ dicitur, patereturGell.
synanchen patiGell.
quartanam passusGell.
inter viam latrones sum passus, bin ich von R. überfallen wordenCorp. inscr. Lat. 8, 2728 lin. 13
absolut
patietur, perferet, non succumbetCic.
res est ad patiendum tolerandumque difficilisCic.
selten im guten Sinn
p. bonum, ruhig hinnehmenPlaut.
bonaRutil. It.
nec somnum capere, nec quietem pati poterat, er konnte weder einschlafen, noch der R. sich hingebenCurt.
und so mit folgendem dum
exiguum pati (sich ein wenig gedulden, ein wenig warten), dum decolorenturColum.
b)von Leblosem
semina falcem pati consuescerePlin.
tunc patitur cultus (Akkusativ Plural) agerOv.
B)insbesondere
1)jemanden (jemands Wesen, Launen) geduldig hinnehmen, dulden
omnes facile perferre ac patiTer. Andr. 62
2)im obszönen Sinn: sich gefallen lassen, sich preisgeben
muliebriaSall.
VeneremOv.
virumSen.
im DoppelsinnPlaut. capt. 864dazu Brix
3)wie πάσχειν = sich in einer von außen erregten Gemütsbewegung befinden
nonne quiddam pati furori simile videatur?Quint. 1, 2, 31
4)wie καρτερειν = standhaft ausharren, unter Beschwerden ausharren, unter Entbehrungen ausharren, es aushalten
pati nequeoPlaut.
ubi pati non poterisTer.
pati dum potueruntNov. fr.
iam non potuisse pati amplius et ad sidera evolasseHyg.
mit Angabe der Zeit
novem saecula, von der KräheOv.
mit Angabe des Ortes
in silvisVerg.
absolut
sine armis posse p.Lucan.vergleiche Gronov Sen. Thyest. 470
5)aushalten, vertragen, (ohne Schaden) überstehen
imbres et ventos fortius, vom WeinstockColum.
intemperiem caeliColum.
vetustatemSen. ep. 31, 10und dazu Gronov
dilationemPlin.
II)übertragen
1)erleiden, leiden = etwas erfahren, von etwas betroffen werden
nullam repulsamOv.
minus iacturaeColum.
naufragiumSen. poët.Eutr.
famemCurt. Lact.
omnibus civilibus bellis nullam cladem nisi per legatos suos passum esseSuet.
pati iuiuriamSen.
tanto graviores iniurias, quanto est infirmior, patiturPlin. ep.
oft
ultima oder omnia ultima pati, das Äußerste (Ärgste) über sich ergehen lassenCurt. Liv.
und so
extrema patiVerg.
famem ferrumque et extrema patiTac.vergleiche Mützell Curt. 3, 1, 6. p. 9 (b)
2)etwas sich gefallen lassen, leiden = zulassen, zugeben, gestatten, geschehen lassen, emphatisch = so hart sein, etwas geschehen zu lassen
a)von Personen
α)überhaupt
istaCic.
mit folgendem AcIs. Ribbeck Coroll. ad Tragic. fr. p. XXI sq.; Bünem. Lact. 1, 1, 6
pervicacem dici me esse et vincere perfacile patiorAcc. fr.
ubivis facilius passus sim quam in hac re me deludierTer.
nullam patiebatur esse diem, quin aut in foro diceret aut meditaretur extra forum, ließ keinen Tag hingehen, ohne dass er usw.Cic. Brut. 302
nullo se implicari negotio passus estCic.
neque est ille vir passus in re publica diutius vestrorum scelerum pestem morariCic. Font. 37
liberos suos palam ad se adire non patiunturCaes.
non enim inauditum et indefensum saeculum nostrum patiar hāc vestrā conspiratione damnariTac. dial.
mit folgendem ut und Konjunktiv
quod si in turpi reo patiendum non esset, ut … arbitrarenturCic.
non patior mit folgendem quin und Konjunktiv
non possum pati, quin tibi caput demulceam, ich kann nicht umhin, dich beim Kopfe zu nehmenTer. heaut. 762
und so
miles non poterat pati, quin se armatum bestiae offerretAuct. b. Afr. 84, 1
absolut
non feram, non patiar, non sinam, ich kann's, ich will's, ich darf's nicht duldenCic.
β)mit Adverbien oder adverbialen Ausdrücken
facile, facillime, non moleste, libenter, aequo (aequissimo) animo, indigne, periniquo animo p., mit folgendem AcICic.
absolut
aequo animo patitorPlaut.
γ)mit Adjektiv als Prädikat: sein lassen
nihil intactum neque quietum patiSall.
nihil apud hostes quietum patiTac.
nec quicquam satis tutum munientibus patiLiv.
non pati tacitum, quod etc., es nicht mit Stillschweigen übergehen (= es nicht ungerügt lassen), dass usw.Liv.
erupturas in rem publicam conspirationes inultas patiQuint.
b)von Leblosem
ut tempus locusque patiturLiv.
quantum illius ineuntis aetatis meae patiebatur pudorCic.
mit folgendem ut und Konjunktiv
neque suam pati dignitatem, ut etc.Caes.
neque suam neque populi Romani consuetudinem pati, ut etc.Caes.
3)als grammatikalischer terminus technicus: leiden = passiven Sinn haben
patiendi modus, die Passivform (Gegensatz faciendi modus)Quint. 1, 6, 26; 9, 3, 7
habere naturam patiendi (vom Verbum paciscor)Quint. 1, 6, 10
☞sui passus, siehe suī-passus
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
patior, passus, ī, deponent, to bear, support, undergo, suffer, endure
quidvisTer.
dolor ad patiendum tolerandumque difficilisCic.
doloremCic.
omnia saevaSall.
damnum haud aegerrimeLiv.
servitutemCic.
extremam fortunamCaes.
To suffer, meet with, be visited by, undergo
indignam necemOv.
rem modicamIuv.
ultimaCurt.
iniuriamCic.
quicquid in captivum invenire potestCurt.
Certum est in silvis inter spelaea ferarum Malle patiVerg.
To suffer, endure, bear, allow, permit, let
neque dilationem pati bellum poteratLiv.
illorum delictaHor.
illam cum illo ut patiar nuptam?Ter.
per suos finīs eos ire patiCaes.
ne pecudes quidem passurae esse videnturCic.
neque consilio priorem alium patiSall.
ut vinci se consensu civitatis patereturLiv.
Cum pateris sapiens vocariHor.
patiar inconsultus haberiHor.
nullum patiebatur esse diem, quin in foro diceretCic.
nec plura querentem Passa Venus (i.e. nec passa queri)Verg.
In phrases with facile, aequo animo, or their opposites, to be disposed, acquiesce, submit
apud me plus offici residere facillime patior, am quite contentCic.
consilium meum a te probari . . . facile patior, am well pleasedCic.
indigne pati filiam venisse, was offendedCic.
periniquo patiebar animo, te a me digredi, was greatly disappointedCic.
To submit
patior quemvis durare laboremVerg.
Pro quo bis patiar moriHor.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu