e-Konjugation
cēnsēre
cēnseō cēnsuī cēnsum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
1. cēnseo, suī, sum, ēre (oskisch censaum = censere), begutachten
I)im Allgemeinen: den Wert einer Sache prüfen, schätzen, taxieren
A)eigentlich:
1)überhaupt:
si censenda nobis atque aestimanda res sitCic. parad. 6, 48
in quo (anulo) censendum nil nisi dantis amorOv. am. 2, 15, 2
2)insbesondere: als publizistischer terminus technicus
a)den Namen und das Vermögen der römischen Bürger schätzen, kontrollieren (das Amt des Zensors, siehe cēnsor)
censores populi aevitates, suboles, familias pecuniasque censentoCic. de legg. 3, 7
ne absens censeareCic.
censeri omnes homines iussitOros.
censebantur eius aetatis lustris ducena quinquagena milia capitumLiv.
qui minore summā aeris censebanturGell.
aliena censendo sua facereCic.
censendo (ergänze censui) finem facereLiv.
capite censi, die unterste, ärmste Bürgerklasse, die nicht dem Vermögen nach geschätzt, sondern nur nach Personen gezählt wurdeSall. Iug. 86, 2Gell. 16, 10. § 10 sqq.
sintne ista praedia censui censendo, können sie (als wirkliches Eigentum des Besitzers) in die Zensorliste aufgenommen werdenCic. Flacc. 79
legem censui censendo dicere, eine Formel, Taxe für die abzuhaltende Zensur feststellenLiv. 43, 14, 5
censendi formula, diese Formel selbst, die TaxeLiv. 4, 8, 4
b)von der in die Zensorliste aufzunehmenden Person selbst: schätzen = als sein Vermögen angeben (so auch als Deponens cēnseor, cēnsus sum, cēnserī)
in qua tribu denique ista praedia censuisti?Cic. Flacc. 80
magnum agri modumCic.
servos censeriCic.
c)substantivisch: cēnsum, ī, neutrum = census, ūs (Nummer II, b)Cic. poët. de consul. fr. inc. p. 134 K. (p. 342, 9 ed. Klotz)
B)übertragen
1)überhaupt: censeor cognomine oder nomine, ich werde mit einem Namen angegeben, das heißt es wird mir ein Name beigelegt
quo cognomine censeretur interrogatusVal. Max. 8, 7. ext. 2
nomen quo tu censeris aiebatApul. met. 5, 26 extr.
hoc enim nomine censebatur iam meus dominus ibid. 8, 25 extr.
censeri de aliquo, als zu jemanden gehörig betrachtet werdenOv. ex Pont. 2, 5, 73; 3, 1, 75
censeri aliquam dilectam inter comites suas, jemanden als Liebling unter seinen Begleiterinnen gelten lassenOv. ex Pont. 1, 2, 139
2)insbesondere: censeri aliqua re, nach etwas geschätzt werden, durch etwas seinen eigentlichen Wert gewinnen
hic te commilitone censeturPlin. pan.
multiplici variāque doctrināSuet.
divitiisVal. Max.
II)prägnant: (nach Prüfung aller Umstände) seine Ansicht oder Meinung oder sich dahin aussprechen, der Ansicht sein, der Meinung sein, raten, anraten, dafürhalten, für zweckmäßig, billig, wahr erachten
1)im Allgemeinen
a)mit Adverbien
haud aliter censeoTer.
ita prorsus censeoCic.
b)mit Akkusativ, und zwar
α)mit einfachem allgemeinen Akkusativ
tibi igitur hoc censeo, für dich nun ist mein RatCic.
quid ergo censes?Cic.
quod censueris, faciamCic.
β)mit doppeltem Akkusativ
cum aspicias tristem, frugi censeasPlaut.
quid me oder illum censes? was denkst du von mir oder ihm?s. Ribbeck Coroll. ad Comic. Lat. fr. p. LXVII; Brix Plaut. trin. 811; Klotz Ter. Andr. 853. p. 85
quid censes munera terrae?Hor.
nec bona censendum, quae Fors infida dedisse valetSil.
c)mit ut und KonjunktivPlaut. merc. 483Varr. sat. Men. 550Cic. de or. 2, 290; oder mit ne und KonjunktivSuet. Aug. 94, 3
d)mit bloßem (meist eingeschobenem) Konjunktivs. Seyff. Cic. Lael. 5, 17. p. 103; Halm Cic. Cat. 4, 13; Heerw. Liv. 21, 19, 10 = ich dächte, dächte ich
censeo easPlaut.
magno opere censeo desistasCic.
nunc quoque accersas censeo omnes navales terrestresque copiasLiv.
misereamini censeoSall.
censeo libens dormiasFronto.
e)mit AcI
non vidisse undas me maiores censeoPlaut.
dum illud, quod miser est, clam esse censet alterosAcc. fr.
adeon me esse pervicacem censesTer.
ego amplius deliberandum censeoTer.
im Passiv mit NcI
comoediae, quae consensu omnium Plauti esse censebanturGell. 3, 3. § 3
f)mit Infinitiv
delubra esse in urbibus censeoCic.
cum alii in Palatium redire, alii Capitolium petere, plerique rostra occupanda censerentTac.
censeo ergo in propinquo agrum mercariCol.
g)absolut
rem (den Tatbestand) cum videas, censeas, da kannst du's ermessenTer. heaut. 1023
und als Ausdruck der Beistimmung oder ironisch der Verneinung = ich denke (dächte), ich denke (dächte) dochvergleiche Ussing Plaut. Amph. 959. p. 325 und die Auslgg. zu Ter. eun. 2, 1, 11
PL. Censen hodie despondebit eam mihi quaeso? TR. CenseoPlaut.
PH. ego rus ibo atque ibi manebo. PA. CenseoTer.
2)als publizistischer terminus technicus
a)in der Beratung für etwas stimmen, sein Votum abgeben, auf etwas antragen, zu etwas raten (konstruiert mit folgendem Infinitiv Passiv oder mit folgendem Akkusativ [besonders Partizip Futur Passiv] und Infinitiv oder mit folgendem ut oder ne mit Konjunktivvergleiche Fabr Liv. 24, 22, 5; Held Caes. b. c. 1, 67, 1)
bona censuerunt reddiLiv.
reddenda censebat bonaLiv.
captivos reddendos in senatu non censuitCic.
plerique censebant, ut noctu iter facerentCaes.
mit bloßem Akkusativs. Nipperd. Tac. ann. 13, 8
pars deditionem, pars eruptionem censebantCaes.
zugleich mit ne und Konjunktiv
non arma neque secessionem, tantummodo ne amplius sanguinem vestrum praebeatis, censeboSall. fr.
b)insbesondere: als terminus technicus für die Willensentscheidung des Senats (wie iubere für die des populus) = beschließen, verordnen
quae Patres censuerunt, vos iubeteLiv.
senatus censuit, uti etc.Caes.
S. P. Q. R. verbis nuntient velle et censere, eos ab armis discedereSall.
bellum Samnitibus Patres censueruntLiv.
und so
cens. alicui alqd (aram, triumphi insignia etc.), zuerkennenTac.
☞Perfekt censiit Gromat. vet. 231, 1
Infinitiv Präsens Passiv censiriGromat. vet. 234, 2, und derselbe paragogisch censerierPlaut. capt. prol. 15
Partizip Perfekt censītusChalcid. Tim. 344Gromat. vet. 211, 8 u.a.Cod. Iust. 11, 47, 6 sqq.
censen = censesnePlaut. merc. 461
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
cēnseō, cēnsuī, cēnsus, ēre, to tax, assess, rate, estimate
censores populi aevitatesCic.
censentoCic.
ne absens censeareCic.
milia octoginta civium censa dicunturLiv.
quid se vivere, quid in parte civium censeri, si, etc.Liv.
census equestrem Summam nummorum, assessed with a knight's estateHor.
milites scribere, capite censos, assessed for their persons, i.e. paying only a poll-taxSall.
frequentia convenit censendi causā, to attend the censusCic.
arbitrium formulae censendi, the scheme for taking the censusLiv.
sintne illa praedia censui censendo, subject to the censusCic.
Of a province
quinto quoque anno Sicilia tota censeturCic.
With the person assessed as subject, to value, make a return
in quā tribu ista praedia censuisti?Cic.
Est inter comites Marcia censa suas, is assessed for, i.e. counts as oneOv.
In gen., to value, estimate, weigh
si censenda nobis res sitCic.
auxilio vos dignos censet senatusLiv.
To esteem, appreciate, value
ut maneat, de quo censeris, amicus, for whose sakeOv.
unā adhuc victoriā Metius censebaturTac.
Of senators, to be of opinion, propose, vote, move, give judgment, argue, insist, urge
Dic, inquit ei (rex), quid censes? tum ille ... censeo, etc., I moveLiv.
ita censeo decernendumCic.
Appius imperio consulari rem agendam censebatLiv.
eas leges omnīs censeo per vim latasCic.
qui censet eos ... morte esse multandosCic.
sententia quae censebat reddenda bonaLiv.
de eā re ita censeo, uti consules dent operam uti, etc.Cic.
censeo ut iis ... ne sit ea res fraudi, si, etc.Cic.
qui censebat ut Pompeius proficiscereturCaes.
Fabius censuit ... occuparent patres suum munus facereLiv.
Ironically
vereamini censeo ne ... nimis aliquid severe statuisse videamini, i.e. of course, you will not be afraid, etc.Cic.
misereamini censeo, I advise you to be mercifulSall.
Elliptically
dic quid censes (i.e. decernendum)Liv.
senati decretum fit, sicut ille censueratSall.
Of the Senate, to resolve, decree
cuius supplicio senatus sollemnīs religiones expiandas saepe censuitCic.
senatus Caelium ab re publica removendum censuitCaes.
quae bona reddi antea censuerant (i.e. reddenda)Liv.
nuntient, velle et censere eos ab armis discedere, etc.Sall.
ita censuerunt uti consui rem publicam defenderetCic.
cum vero id senatus frequens censuisset (sc. faciendum)Cic.
bellum Samnitibus et patres censuerunt et populus iussit, against the SamnitesLiv.
To resolve, be of opinion, determine, decide, vote, propose, suggest, advise
erant qui censerent in castra Cornelia recedendumCaes.
nunc surgendum censeo, I move we adjournCic.
ego ita censeo, legatos Romam mittendosLiv.
neque eum locum quem ceperant, dimitti censuerant oportereCaes.
Hasdrubal ultimam Hispaniae oram ignaram esse ... censebat, believedLiv.
censeo ut satis diu te putes requiesseCic.
plerique censebant ut noctu iter facerentCaes.
Elliptically
sententiis quarum pars deditionem, pars eruptionem censebat (i.e. faciendam)Caes.
ita uti censuerant Italici, deditionem facitSall.
Of commands
non tam imperavi quam censui sumptūs decernendos, etc., said, not as an order, but as an opinion that, etc.Cic.
ita id (foedus) ratum fore si populus censuissetLiv.
Of advice
idem tibi censeo faciendumCic.
si videbitur, ita censeo facias ut, etc.Cic.
Quam scit uterque libens censebo exerceat artemHor.
ibi quaeratis socios censeo, ubi Saguntina clades ignota estLiv.
ita faciam ut frater censuitTer.
Disce, docendus adhuc, quae censet amiculusHor.
Ironically
si qua putes ... magnopere censeo desistas, I strongly advise you to give up that ideaCic.
Of opinions and views, to be of opinion, think, believe, hold
Plato mundum esse factum censet a deo sempiternumCic.
nemini censebat fore dubium quin, etc.Cic.
sunt qui nullum censeant fieri discessumCic.
oportere delubra esse in urbibus censeoCic.
Elliptically
si, Mimnermus uti censet, sine amore iocisque Nil est iucundumHor.
In gen., to judge, think, believe, suppose, imagine, expect
Quid te futurum censes?Ter.
neque vendundam censeo Quae libera estTer.
eo omnem belli molem inclinaturam censebantLiv.
Caesar maturandum sibi censuit, thought he ought (i.e. resolved) to hastenCaes.
impudens postulatio visa est, censere ... ipsos id (bellum) advertere in se, to imagineLiv.
Qui aequom esse censeant, nos a pueris ilico nasci senes, imagine that we ought to beTer.
civīs civibus parcere aequum censebatNep.
In questions, censes? Do you think, do you suppose? continuo dari Tibi verba censes?Ter.
adeone me delirare censes ut ista esse credam?Cic.
quid censes munera terrae? ... Quo spectanda modo?Hor.
An censemus? Are we to suppose?Cic.
Elliptically
quid illum censes? (sc. facere?)Ter.
Absolute, as an approving answer
Ph. ego rus ibo ... Pa. CenseoTer.
recte dicit, censeoTer.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu