Adjektiv 3. Dekl. einendig (i-Dekl.)

praeceps praecipitis

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

prae-ceps, cipitis (prae und caput), kopfüber, mit dem Kopf voran

I)Adjektiv

A)im Zustand der Bewegung

1)eigentlich und übertragen

a)eigentlich: von lebenden Wesen

α)von Stürzenden

aliquem praecipitem deicere, kopfüber herabstürzenCic.

iacĕre se praecipitem e vertice scopulorumCatull.

aliquem praecipitem dare, kopfüber hinabstürzenTer.

aliquem praecipitem in pistrinum dareTer.

praeceps ad terram datus, kopfüber zur Erde gestürztLiv.

se praecipitem tecto dedit, stürzte sich kopfüber hinabHor.

semet ipsi in pelagus ex certa rupe praecipites dantMela

utinam mi esset aliquid (etwas = ein Schwert) quo nunc me praecipitem darem, mich hineinstürzteTer.

aliquem de muro praecipitem mittere, kopfüber hinabstürzenAuct. b. Hisp.

ab equo pr. decĭdit in arvaOv.

proiecit praecipitem eum in undasVerg.

ire praecipitem in lutumCatull.

β)von Eilenden: Hals über Kopf, eilig, schnell, flüchtig

pr. columbaeVerg.

praecipites se fugae mandantCaes.

pr. fertur, läuft eiligCic.

agere aliquem praecipitem, einen Hals über Kopf jagenCaes.

aliquem praecipitem agere de fundoCic.

pr. amensque cucurriOv.

pr. curru desilitOv.

in urbem hostium plenam praecipiti saltu semet ipse immisitCurt.

b)übertragen

α)von Leblosem: überhaupt, gleichsam Hals über Kopf, sich überstürzend, jäh, eilig, schnell, flüchtig

amnisHor.

ventusOv.

noxOv.

profectioCic.

fugaLiv.

celeritas dicendiCic.

β)von der Zeit: sich neigend

pr. in occasum solLiv.

pr. diesLiv.

pr. aestasSall.

autumnusAmm.

2)bildlich

a)von Personen und persönlichen Zuständen

α)überhaupt: Hals über Kopf, blindlings, jählings

agunt eum praecipitem poenae civium RomanorumCic.

in gloriam pr. agebaturTac.

pr. amentiā ferebareCic.

collega in causam pr. eratLiv.

β)von solchen, die unaufhaltsam dem Sturz usw. zugetrieben werden, zueilen

quoniam ab inimicis pr. agorSall.

mulier pr. luxuriā abieratSall.

postea ambitione praeceps datus est, kam zu FalleSall.

homo demens et ad poenam exitiumque pr., unaufhaltsam der Strafe und dem Verderben entgegeneilendCornif. rhet.

γ)von solchen, die ohne Besonnenheit und Überlegung handeln, sich überstürzend, jäh, hitzig, voreilig, übereilt, zu rasch

homo in omnibus consiliis pr.Cic.

caecum et praecipitem ferri in causaCic.

pr. furorCic.

vir pr. animiVerg.

pr. consiliumSuet.

pr. cogitatioSuet.

pr. quaedam oratioCic.

praeceps vestra legatio fuitLiv.

substantivisch

stoliditate quidam praecipites, einige WagehälseAmm. 28, 7, 11

δ)von solchen, die sich einer Leidenschaft leicht hingeben, sich leicht hinreißen lassend, leicht hingerissen, nur zu geneigt

praeceps in avaritiam et crudelitatem animusLiv.

pr. ingenio in iram eratLiv.

pr. ad explendam cupidinemSall.

b)von äußeren Zuständen: sich überstürzend, unaufhaltsam dem Verderben zueilend oder zuführend

pr. libertasLiv.

pr. tempusOv.

omnia erant praecipitia in re publicaVell.

lubricum genus orationis adulescenti non acriter intellegenti est saepe praeceps (gefährlich)Cic.

B)im Zustand der Ruhe, nur übertragen

1)adjektivisch

a)überhaupt: mit der Spitze voran, herabgebogen

pr. palmes Colum. 5, 6, 35

b)von Örtlichkeiten: jäh, abschüssig

locusCaes.

fossaOv.

saxaLiv.

monsPlin. pan.

murus in salum pr., jäh ins Meer abfallendCurt.

bildlich

via vitae praeceps et lubrica (Gegensatz via vitae plana et stabilis)Cic.

iter ad finitimum malum pr. ac lubricumCic.

2)substantivisch: praeceps, cipitis, neutrum, der jähe, abschüssige Ort, die jähe Tiefe

a)eigentlich

iacĕre in praeceps coniugem, zum Fenster hinauswerfenTac.

in pr. perveniturVell.

specus vasto iu praeceps hiatuPlin.

in praecipitia cursus iste deducitSen.

in praeceps deferri (hinabstürzen)Liv.

ut per praecipitia et praerupta salientes fugerentLiv.

auch die steile, jähe Höhe

turris in praecipiti stansVerg. Aen. 2, 460

b)bildlich

α)der Abgrund der Gefahr

mors Marcelli tam improvide se collegamque et prope totam rem publicam in praeceps dederatLiv.

quae (voluptates) in praeceps ferantur infinitaeque sintSen.

aeger est in praecipitiCels.

debet orator accedere ad praeceps, sich dem A. nähern (bildlich = ans Kühne, Waghalsige streifen)Plin. ep.

β)der Abhang = der höchste Gipfel, der höchste Grad

omne in praecipiti vitium stetitIuven. 1, 147

II)Adverb, Hals über Kopf

a)eigentlich: jählings, nach der Tiefe, in die Tiefe

ex his fulgoribus quaedam praeceps eunt, similia prosilientibus stellis, schießen jählings herab wie SternschnuppenSen. nat. qu. 1, 15, 2

moles convulsa dum ruit intus immensam vim mortalium praeceps trahit (reißt in die Tiefe hinab) atque operitTac. ann. 4, 62

b)bildlich

eversio rei familiaris dignitatem ac famam praeceps dabat, brachte in GefahrTac. ann. 6, 17

pr. in exsilium acti, Hals über KopfAmm. 29, 1, 21

Ältere Nebenform praecipes, isEnn. ann. 399Plaut. rud. 671Plaut. fr. bei Prisc. 6, 95Laev. fr. 18 M.

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

praeceps, cipitis, ablative cipitī, adjective prae+ caput, headforemost, headlong

praecipitem (me) in pistrinum dabitTer.

ut Sopatrum praecipitem deiciantCic.

praeceps ad terram datus, dashed to the groundLiv.

DesilitOv.

se praecipitem tecto dedit, leaped headlong from the roofHor.

As substantive neuter

in praeceps deferri, headlongLiv.

Headforemost, headlong, in haste, suddenly

ab inimicis circumventus praeceps agorSall.

ab equo praeceps deciditOv.

(apes) praecipites CaduntVerg.

praecipites fugae sese mandabantCaes.

Downhill, steep, precipitous, abrupt, perpendicular

in declivi ac praecipiti locoCaes.

saxaLiv.

fossaeVerg.

iterOv.; cf. iter ad malum praeceps ac lubricum

As substantive neuter, a steep place, precipice

turrim in praecipiti stantemVerg.

immaneIuv.

Sinking, declining, falling

sol Praecipitem lavit aequore currumVerg.

in occasum solLiv.

senectusCurt.

Swift, rapid, rushing, violent

AnioHor.

BoreasOv.

nox, fleetingOv.

remediumCurt.

Figuratively, headlong, hasty, rash, precipitate

agunt eum praecipitem poenae civium, pursue fiercelyCic.

praecipitem amicum ferri sinere, rush into the abyssCic.

Agricola in ipsam gloriam praeceps agebatur, i.e. was hurried to ruinous heights of gloryTac.

Rash, hasty, inconsiderate

quis potest esse tam praeceps?Cic.

cupiditas dominandiCic.

Inclined, prone, hasty

naturā ad explendam cupidinemSall.

praeceps ingenio in iramLiv.

Dangerous, critical

in tam praecipiti temporeOv.

As substantive neuter, great danger, extremity, extreme danger, critical circumstances

se et prope rem publicam in praeceps dederat, exposed to extreme dangerLiv.

levare Aegrum ex praecipitiHor.

Omne in praecipiti vitium stetit, i.e. at its extremeIuv.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu