Adjektiv a/o-Dekl. dreiendig

dīgnus a um

Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:

dignus, a, um, Adjektiv mit Komparativ und Superlativ (für *dic-nus zu dico), durch seine Eigenschaften einer Sache oder Person würdig, wert, griechisch ἄξιος

I)etwas verdienend, zu etwas befähigt, befugt, berechtigt, von Personen und Leblosem

konstruiert

α)mit Ablativ

laudeHor.Cic.

maioribus suis d., dignissimusCic.

dignus es verberibus multisPlaut.

o hominem mille mortibus dignum! Sen.

von Leblosem

dignitas honesta et cultu et honore et verecundiā dignaCic.

dignum memoriāCic.und andere

dignum piaculoLiv.

β)mit Genitiv

salutisPlaut. trin. 1153

von Leblosem

quidquid putabit dignum esse memoriaePhaedr. 4, 21 (23), 3 vulg. (L. Müller u.a. memoriā)

haec de Gordiano iuniore digna memoratus comperimusCapit. Gord. 21, 3 P. (Jordan memoratu)

omnium reprehensionis dignissimus iudicarerSulp. Sev. vit. S. Mart. praef. § 1

Martinum episcopatus esse dignissimum ibid. 9, 3

γ)mit Dativ

dignus tibiCorp. inscr. Lat. 8, 9080

haec sunt, quae digna memoratui aestimavimus Vopisc. Prob. 24, 6

δ)mit 2. Supinum

flumina memoratu dignaPlin.

dicta memoratu dignaVal. Max.

res dignae memoratuVal. Max.

nihil dignum memoratu actumLiv.

digna atque indigna relatu vociferansVerg.

nihil usquam dictu dignum ausiLiv.

alia digna miratuSen.

alia neque dictu neque auditu digna suntGell.

nobis pleraque digna cognitu obvenereTac.

ε)mit Akkusativ Pronomen Neutrum

non me censes scire quid dignus siemPlaut.

di tibi omnes id, quod es dignus, duintTer.

si exoptem quantum dignus, tantum dent (di tibi)Plaut.

ζ)mit folgendem Relativsatz

qui modeste paret, videtur qui aliquando imperet dignus esseCic.

nec vos digni estis, quos cum tanta gloria in castra reduces silentium ac nox tegatLiv.

uti videant et investigent, ecqua virgo sit aut mulier digna, quamobrem ipse Lampsaci diutius commorareturCic.

von Leblosem

Livianae fabulae non satis dignae sunt, quae iterum leganturCic.

magnum onus, sed dignum, in quo omnes nervos aetatis atque industriae contendasCic.

dignum est, quod observesSen.

dafür auch

digna res est, ubi (= in qua) tu nervos intendas tuosTer.

η)mit folgendem ut und Konjunktiv

non sum dignus prae te, ut figam palum in parietemPlaut. mil. 1140

ut coniunx essem tua, digna videbarOv. rem. am. 275

si modo, quos ut socios haberes, dignos duxisti, haud indignos iudicas, quos in fidem receptos tuearisLiv. 23, 42, 13

eras dignus, ut haberes integram manumQuint. 8, 5, 12 (und so mit ut auch Quint. 12, 11, 24)

von Leblosem

digna res visa est, ut simulacrumpingi iuberetLiv. 24, 16, 19

θ)mit folgendem Infinitivsiehe Frotscher Quint. 10, 1, 96. p. 87 und 267

puer cantari dignusVerg.

dignus alter eligi, alter eligerePlin. pan.

sed non domus una digna perire fuitOv.

ut verbis illum, quibus laudari dignus est, laudemSen.

Horatius fere solus legi dignusQuint.

quae digna legi sintHor.

res quasi in quaestionem venire non dignaeIul. Rufinian.

ι)mit folgendem AcI

dignos esse, qui armis cepissent, eorum urbem agrumque Bolanum esseLiv. 4, 49, 11siehe Weißenb. z. St

κ)mit ad und Akkusativ

amicus, dignus huic ad imitandumCic. de rep. 1, 30

quos dignos ad id esse videbatLampr. Alex. Sev. 3, 5

von Leblosem

nihil dignum ad memoriam nominis reliquissetDict. 1, 1

quae dignior hora ad scelus indignum?Orest. trag. 586

λ)absolut (so dass der Gegenstand, dessen jemand würdig ist, aus dem Zusammenhang zu ergänzen istvergleiche Stürenburg Cic. Arch. 6. p. 57; Obbarius Hor. ep. 1, 7, 22)

diligere non dignosCic.

omnes male a se laudatos esse, dignos indignosqueLiv.

honor dignis paratusVell.

dignus imperatorIustin.

neque Caecinam dignum (ergänze esse) tantae rei censorem, sei würdig, sich in einer so wichtigen Sache als Richter aufzuwerfenTac.

dignior heresHor.

interrogatus ab eo, an essent alii digniores, respondit etc.Suet.

quaerunt, quem imperii faciat heredem. Respondet: dignissimumIustin.

illud exemplum ab dignis et idoneis (Strafwürdigen und Straffälligen) ad indignos et non idoneos (Unschuldige und nicht Straffällige) transferturSall. Cat. 51, 27

und

nulla contumelia est, quam facit dignus, ein würdiger, ehrenwerter Mann oder (wie es Cicero sarkastisch nimmt) ein strafwürdiger MannAnton. bei Cic. Phil. 3, 22

II)übertragen: einer Person oder Sache würdig, wert = entsprechend, angemessen, geziemend, zukommend, verdient

konstruiert

α)mit Ablativ

munera dignissima VenerePlaut.

tibi di dignum factis exitium duint!Ter.

tuis dignum factis feceris, ut amici inter nos simusTer.

fuit et fortunā et clementiā Caesaris dignum, quod (dass usw.) nemo ex iis, qui contra eum arma tulerant, ab eo iussuve eius interemptus estVell. 2, 87, 2

quid docto homine et amico dignum fuerit, scioCic. ad Att. 7, 18, 3

negotium non est dignum viribus nostrisCic.

genus scripturae non satis dignum summorum virorum personisNep.

nihil negare, quod dono dignum esset, des Verschenkens wert war, lohnteSall.

venit tempus serius, quam dignum populo Rom. fuitCic.

Neutrum Plural substantivisch

te digna ut eveniant precorPlaut. rud. 640

Varro digna illo ac vera de exitu eius ominatus estVell. 2, 71, 2

β)mit Genitiv

suscipe curam et cogitationem dignissimam tuae virtutis Balb. bei Cic. ad Att. 8, 15. litt. A. § 1

adiecisse deos dignum ArsacidarumTac. ann. 15, 14

utque probae dignum estOv. trist. 4, 3, 57

dignus Alcidae laborSen. Herc. fur. 962

hominum dignae conscriptiones (Schriften)Interpr. Iren. 3, 21, 2

γ)mit Dativ

quod huic maleficio dignum supplicium potest inveniri? Cornif. rhet. 4, 12

dignum exitum vitae ac moribus suis habuit Treb. Poll. Claud. 5, 3

monumentum mihi facias dignum iuventuti meaeCorp. inscr. Lat. 10, 7457 (aber Cic. Verr. 2, 40 jetzt libidine)

δ)mit pro und Ablativ

an quicquam pro istis factis dignum te dici potest?Ter. Hec. 209

quidnam pro offensione hominum dignum eloqui possimCic. div. in Caec. 42

si digna poena pro factis eorum reperiturSall. Cat. 51, 8

quis potis est dignum pollenti pectore carmen condere pro rerum maiestate hisque repertis?Lucr. 5, 1

dignum praestabo me etiam pro laude merentisHor. ep. 1, 7, 24

ε)mit erga und Akkusativ

memoria erga se dignissimaCorp. inscr. Lat. 3, 1498

ζ)mit ad (im Vergleich mit oder entsprechend) und Akkusativ

ad tuam formam illa una dignastPlaut. mil. 968

η)absolut: wie ἄξιος, würdig = der Sache angemessen, groß genug, bedeutend genug, genügend

qui maeror dignus in tanta calamitate inveniri potestCic.

quibus si videretur digna causa, wenn sie genügenden Grund, begründete Ursache fändenLiv.

praemia dignaOv.

quid enim minus dignum, quam etc.?Cic.

dignum est (wie ἄξιόν εστιν) = es ziemt sich

mit folgendem Infinitiv

quibus (auctoribus) dignius credi estLiv. 8, 26, 6

oder mit folgendem AcI

huic homini dignumst divitias esse, et diu vitam dariPlaut. mil. 723

quid enim minus dignum est, quam peius quicquam videri dedecore, flagitio, turpitudine?Cic. Tusc. 2, 14

und dignum (für schicklich) habeo oder arbitror mit folgendem InfinitivPlaut. merc. 116 und 131

und dignum est mit folgendem ut und Konjunktiv

dignum esset, ut ex his officinis omnia opera perficerenturVitr. 2, 7, 4

non enim dignum fuit, ut quadrigae tyrannorum bono principi miscerentur Vopisc. Prob. 24, 7

oder ganz absolut

ut dignum est (erat)Ter.Liv.

secus quam dignum estTer.

rem minus aegre quam dignum erat tulisseLiv.

und

neque dignum (für schicklich) puto oder arbitrorPlaut.siehe Brix Plaut. trin. 448

Neutrum Plural substantivisch

ex mala conscientia digna (verdiente Strafe) timereSall. Iug. 62, 8

digna atque indigna oder (asyndetisch) digna indigna (Verschuldetes und Unverschuldetes) patiSen. ad Marc. 10, 6Verg. Aen. 12, 811

digna atque indigna canereVal. Flacc. 2, 115

haec duo digna (Würden) regensVen. Fort. 10, 19, 4

Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:

dīgnus, adjective with comparative and superlative DEC-, worthy, deserving, meritorious, deserved, suitable, fitting, becoming, proper

quod te dignumst facereTer.

vir maioribus suis dignissimusCic.

adsentatio, quae ne libero quidem digna estCic.

O fons, Dulci digne meroHor.

quod dignum memoriā visumCaes.

quicquid dignum sapiente bonoqueHor.

dicere Cinnā dignaVerg.

dignum factis suis exitium invenitSall.

digna, quoi committas mulieremTer.

videtur, qui imperet, dignus esseCic.

digna res est ubi tu nervos intendas tuos, worth your utmost exertionTer.

dignos esse, eorum agrum Bolanum esse (i.e. ut eorum esset)Liv.

unā perireOv.

concedereCatull.

fuisse coniunxOv.

amariVerg.

legiHor.

digna res visa, ut simulacrum pingi iuberetLiv.

quidquid putabit dignum esse memoriaePhaedr.

Di tibi id quod dignus es duintTer.

amicus, dignus huic ad imitandumCic.

si digna poena pro factis eorum reperiturSall.

Dignum praestabo me pro laude merentisHor.

causaLiv.

dignior heresHor.

dignas gratīs persolvereVerg.

digna gloria rurisVerg.

id, cum ipse per se dignus putaretur, impetravitCic.

ex malā conscientiā digna timere, just retributionSall.

dici ut dignumst, as is properTer.

quid minus est dignum quam videri, etc.Cic.

rem minus aegre quam dignum erat tulisseLiv.

serius quam dignum populo R. fuitCic.

ut probae dignum estOv.

cum auctoribus, quibus dignius credi estLiv.

With Supine ablative

nihil dignum dictuLiv.

digna relatuOv.

agere digna memoratuTac.

As substantive

nulla contumelia est, quam facit dignusCic.

diligere non dignosCic.

exemplum ab dignis ad indignos transferturSall.

dignis ait esse paratus, i.e. (to help) the deservingHor.


Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu