a-Konjugation
labōrāre
labōrō labōrāvī labōrātum
Georges, Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch:
labōro, āvī, ātum, āre (2. labor)
I)intransitiv
A)sich anstrengen, Anstrengungen machen, um etwas zu erreichen (nach 2. labor Nummer I)
a)arbeiten, sich bemühen, sich Mühe geben, sich abmühen, bemüht sein, Sorge tragen, darauf bedacht sein, darauf hinarbeiten, darauf brennen, danach streben
ne laboraTer.
cum aestu magno ducebat agmen, laborabat (hatte er Arbeit)Cic.
laborantem imitari, geschäftig tunSen.
sibi et populo Romano, non Verri laborareCic.
dies noctesque bonae mentiSen.
deinde suppellectili laboraturSen.
lab. in angusto (auf ihrem engen Plätzchen), von der AmeiseSen.
lab. in aliqua reCic.
de aliqua reCic.
de aliquoCic.
pro aliquoCael. in Cic. ep.
pro salute alicuiusMatius in Cic. ep.
in aliquidLiv.Sen.Quint.
circa aliquidQuint.
mit ut oder ne und KonjunktivCic.
verbal
id contendere et laborare, ut etc.Cic.
nihil laboro, nisi ut salvus sisCic.
tum illud laboro, ut etc.Cic.
non laboro mit Infinitiv, si sociis fidelissimis prospicere non laboratisCic. Verr. 3, 127Cic. ad Att. 5, 2, 2
ne quaerere quidem de tanta re laboraruntNep. Pelop. 3, 1
poetisch und nachaugusteisch auch laboro mit Infinitivs. Fritzsche Hor. sat. 2, 8, 19. Dräger Hist. Synt.² 2, 309
quem perspexisse laborantHor.
hunc atque hunc superare laboratHor.
quod nunc quoque ferre laboroOv.
amari ab eo laboraviPlin. ep.
laborabat itaque invidiam praeteritorum contemptu praesentium demereIustin.
mit AcI
quod ne nunc quidem fieri laboraboSen. ep. 124, 1Lucan. 1, 264Iustin. 28, 3, 10 und 36, 1, 7
prägnant: laborare alicui, jemandem dienen
cui (Iovi) tertia regna laborantSil. 8, 116
b)sich darum kümmern, sich etwas daraus machen, sich darum scheren
vides iam dudum sudare laborantem, quo modo ea tuear, quae mihi tuenda suntCic.
quorsum recĭdat responsum tuum, non magno opere laboroCic.
quo etiam magis laboro idem quam tuCic.
mit folgendem AcI
non laboro, inquit, hoc loco discessisse MerulamVarro
B)durch oder wegen etwas seine Not haben, in Not, Verlegenheit, im Gedränge sein (sich befinden), sich nicht zu helfen wissen, geplagt, gedrückt, bedrängt werden, leiden, sich unangenehm (schmerzlich) berührt fühlen, in Sorge sein (nach 2. labor Nummer II)
morbo, krank seinCic.
ex pedibus, das Podagra habenCic.
ex intestinis, Bauchgrimmen habenCic.
e doloreTer. oder uteroHor.Ov., Geburtsschmerzen haben
ferner
frigoreColum.
famePlin.
contrario ventoLact.
a re frumentariaCaes.
annonāLiv.
pestilentiāLiv.
magnitudine suāLiv.
vitiisLiv.
alienis malis (Gegensatz delectari suis bonis)Cic.
aut ab avaritia aut miserā ambitioneHor.
ex inscientiaCic.
ex invidiaCic., oder odioLiv.
ex aere alieno (in Schulden)Caes.
de existimatione alicuiusCic.
in re familiari (rücksichtlich des Standes unseres Vermögens)Cic.
in uno (ergänze viro), um den einen sich quälen, das heißt für ihn erglühenHor.
alicuius causā, propter aliquemCic.
unpersönlich
siccitate eo anno plurimum laboratum estLiv.
absolut: leiden, in Not, im Gedränge, in Gefahr sein
aciem laborare viditLiv.
illi laboranti subvenireCaes.
undique suis laborantibus succurrereCaes.
non laboraremus, so würde es nicht so misslich um uns stehenCic.
laboratur vehementer, man ist sehr besorgtCic.
von leblosen Subjekten
quod vehementer eius artus laborarent, dass er an Gicht und Podagra heftig leideCic.
vehementissime utraque (navis triremis) ex concursu laboratCaes.
paupertas sub onere nobilitatis laboransSen.
laborat veritasLiv.
digitorum contractio nullo in motu laborat (findet Schwierigkeit)Cic.
von der Mondfinsternis, aber zunächst vom Mond als Mondgöttin
cum Luna laboret, wenn Luna in Not ist (= wenn Mondfinsternis eintritt)Cic. Tusc. 1, 92
nec cur fraternis Luna laboret equis (weil dem Mond das Sonnenlicht entzogen ist)Prop. 2, 34, 52
dann auch vom Mond als Mondlicht
cum luna laborare non crediturPlin. 2, 42
II)transitiv: mit Mühe verfertigen, bearbeiten
quale non perfectius meae laborarint manusHor.
vestes arte laborataeVerg.
tanto opere elaborata (erlernte) arsTac.
venenum laborat Antipater curiosum et efficax, lässt bereiten (mischen)Iul. Val. 3, 56 (31)
poetisch
dona laboratae Cereris, das zu Brot verarbeitete GetreideVerg.
frumenta ceterosque fructus patientius quam pro solita inertia Germanorum laborant, Getreide und sonstige Früchte bauen sie mit größerer Ausdauer, als man nach der gewohnten Trägheit der Germanen erwarten sollteTac. Germ. 45
Charlton T. Lewis, An Elementary Latin Dictionary:
labōrō, āvī, ātus, āre 2 labor, to labor, take pains, endeavor, exert oneself, strive
ne laboraTer.
sibiCic.
frustra laboret Ausus idemHor.
in spemOv.
quid est, in quo se laborasse dicit? in durā humoOv.
in omni gente, in behalf ofIuv.
pro salute meāCic.
laborabat, ut reliquas civitates adiungeretCaes.
id laborare, ut deberent, etc.Sall.
ut honore dignus essem, laboraviCic.
te ut miretur turbaHor.
et sponsio illa ne fieret, laborastiCic.
quem perspexisse laborantHor.
si sociis fidelissimis prospicere non laboratisCic.
brevis esseHor.
ne quaerere quidem de tantā reNep.
With accusative, to work out, work at, produce by toil, elaborate, form, make, prepare, cultivate
quale non perfectius Meae laborarint manūsHor.
Arte laboratae vestesVerg.
laborata Ceres, breadVerg.
frumenta ceterosque fructūsTac.
To suffer, labor under, be oppressed, be afflicted, be troubled
sine febriCic.
e doloreTer.
ex pedibusCic.
ex renibusCic.
ex inscientiāCic.
ex aere alieno laborare, be oppressed with debtCaes.
a re frumentariāCaes.
laborantes utero puellaeHor.
horum morborum aliquoCic.
pestilentiā laboratum estLiv.
To grieve, be in trouble, be vexed, be concerned, be solicitous, be anxious
nihil laboro, nisi ut salvus sisCic.
sponsio illa ne fieret laborastiCic.
de quibus ego antea laborabam, ne, etc.Cic.
his de rebus eo magis laboro, quod, etc.Cic.
tuā causāCic.
Neglegens ne quā populus laboratHor.
in re familiariCic.
in uno, i.e. loveHor.
cuius manu sit percussus, non laboro, do not concern myselfCic.
To be in distress, be in difficulty, undergo danger
suis laborantibus succurrereCaes.
laborantibus suis auxilio foreSall.
ut utraque (triremis) ex concursu laborarentCaes.
cum luna laboret, is eclipsedCic.
laboranti succurrere lunaeIuv.
Silvae laborantes, groaningHor.
Text based on data provided by Perseus Digital Library, with funding from The National Endowment for the Humanities. Original version available for viewing and download at http://www.perseus.tufts.edu