24 Plin. nat. 18, 195–206

(54) 195Th. H. VIII 11, 5. (Pallad. I 6, 12. Geop. II 16, 4). Col. II 9, 11. 13.Semen optimum anniculum, bimum deterius, trimum pessimum, ultra sterilesterile F²V. -ilem r.; etenimetenim ego e Theophr. cfr. Pliniana p. 39. et in imo FEv. et in uno dC. et D. omnium definita generatiogenereratio v. a. D. est. quod in ima area subsedit, ad semen reservandum est; id enim optimum, quoniam gravissimum, neque alio modo utilius discerniturdiscernitur G. dispe- FE. dispergitur dTv. dispescitur J.. quae spica intervalla tainteruallata J. -alla ll. D. per interualla v. an intus uana? cfr. Colum. II 9, 13. seminaseminum D. habebit, abicietur. optimum granum, quod rubet et dentibus fractum eundem habet colorem; deteriusdeterius dv. om.FE., cui plus intus albi est. 196Th. H. VII 6, 2. (cfr. Col. II 8, 3. XI 2, 80). certum terras alias plusalia plus E. seminis recipere, alias minus, religiosumque inde etinde et ego. uidetur inde dT. inde rv. id et P. primumpessimum P. colonis augurium, cum avidius accipiat: esurire creditur et comessecomesse v. cum esse FE. cum messe d. semen. sationem locis umidis celerius fieri ratio est, ne semen imbre putrescat; siccis serius, ut pluviae sequantur necnec F¹ES. ne rv. diu iacens atque non concipiens evanescat; itemque festinata satione densum spargi semen, quia tarde concipiat, serotina rarum, quia densitate nimia neceturnecetur Fv. nocetur r.. 197Th. C. III 24, 1. 2. (cfr. Geop. 11 17. 19, 2). artis quoque cuiusdam est aequaliter spargere. manus utique congruere debet cum gradu semperque cum dextrodextro dv. dextrao r. pede. fitfit v. fit ll. D (relatum ad praecedentia). quoque quorundamquorundam quoque D. occulta ratione, quod sorsfors v. fors ll. D. genialis atque fecundafecunda v. pecuda ll. est. non transferendum estest ex F¹dEv. esse ex F²D. ex frigidis locis semen in calida, neque ex praecocibus inin serotina v. om. ll. D. in hiberna J. cfr. XVII 79.serotina nihilquenihilque in F¹dEv. in F²D. idque in G. quae in J. in contrarium, utut ego. om. ll. v. praeceperepraecepere F²G. -cipere r. (praeripere quadam v). quidam falsa diligentia.

(55) 198Col. XI 2, 75). Varro I 44, 1. Col. II 9, 1. 17. II 10, 8. 29. 19. 20. 35. 4. 15. 34. 33. 4. Varro I 44, 1. Col. XI 2, 75. I 9, 18.Serere in iugera temperatoiugero temperati soli dv. a. H. solo iustum est tritici ant siliginis modios V, farris autaut (autem E¹) feminis E. seminis, quod frumenti genus ita appellamus, X, hordei VI, fabae quintaquinta ll. J. cfr. Colum. II 10, 8. quintam partem v. amplius quam tritici, viciae VIIVII ego e Colum. II 10, 29. XII ll. v., ciceris et cicerculaecicerculis E¹. et pisi III, lupini X, lentislentis paulo plus quam modius Colum. III – sed hanc cum fimo arido seri volunt –, ervierui v Colum. II 10, 34. cfr. § 139. VI, siliciaesicilia E. VI, passiolorumpassiolorum FdD. phasi- S. fassi- E. fasi- V. fase- C. IIII, pabuli XX, milii, panici sextariossextarios VI dT. IIII, pingui solo plus, gracili minus. 199Col. II 9, 5. 6. est et alia distinctio: in denso aut cretoso aut uliginoso tritici aut siliginis modios VI, in soluta terra et siccaan sicca et macra uel laeta? cfr. Colum. II 9, 5. et laeta IIII. maciemacie ego. macies F¹dTEv. macrum F²D. enim solumsoli v. a. D., nisi rarum culmum habeathabeat F²v. habet rS., spicam minutam facit et inaneminane E.; pinguia arva ex uno semine fruticemfeminif radice E. -nis radice fruticem v. numerosum fundunt densamque segetem ex raro semine emittuntemittunt v. om- ll.. 200Cato 5, 4. ergo inter quattuor et sex modios, pro naturapro natura dv. ponatur a r. solisoli om.E. quintaquinta ll. (i. e. quinta parte. cfr. § 198 et Colum. II 9, 6). quinto J. alii quinque non v. minus seri plusveplusue dJ. pluresue rv. praecipiunt; item in consito aut clivosoet clinoso dT., utut FdG. aut Ev. in macro. hochuc B. pertinet oraculum illud magno opere custodiendum: Segetem ne defrudesdefrudes S e Catone. -uges ll. v.. adiecit his Attiusiis (his S) attius dS. iis accius v. his artius F. insartius E. in Praxidicapraxidica o. Ribbeck (mus. Rhen. 1886 p. 631). -co ll. v., ut sereretur, cum luna esset in ariete, geminis, leone, libra, aquario, ZoroastresZoroastres v. cfr. XXXVII 157. 159. -tris FdD. -trius E. sole scorpionis duodecim partes transgresso, cum luna esset in tauro.

(56) 201Hesiod. ἔργα κ. ἡμ. 384.Sequitur huc dilatadelata E. et maxima indigens cura de tempore fruges serendiserendi F²v. seruendi F¹. seruandi r. quaestio magnaque ex parte ration irationi ego. -one ll. v. siderum conexa; quamobrem sententias omnium in primis ad id pertinentes exponemus. Hesiodus, qui princepspriceps F¹. primus F² hominum de agricultura praecepitpraecepit F²v. -cipit rS., unum tempus serendi tradidit a vergiliarum occasu. scribebat enim in Boeotia Helladis, ubi ita seri diximus. 202Democritus ap. Geop. II 14, 4. (Th. C. III 23, 1. I 13, 4. Col. X 196 sqq.). Verg. Georg. I 219. 208–210. 227–229. (Col. II 8, 1). inter diligentissimos convenit, ut in alitum quadripedumque genitura, esse49 quosdam ad conceptum impetus et terrae. hochos dv.a.H. Graeci ita definiunt, cum sit calida et umida. Vergilius triticum et far a vergiliarum occasu seri iubet, hordeum inter aequinoctium autumni et brumam, viciam vero etuero et FTD. uero rv. passiolosfassiolos E². -iliolos E¹. faseolos TC. phasio- S. et lentem boote occidente. quoquo F²v. que F¹. qua r. fit, ut horum siderum aliorumque exortus et occasus digerendidigerendi B. direg-F¹. dirig- rv. sint in suos dies. 203Col. II 8, 3. 4. Th. C. III 23, 1. Col. II 7, 2.sunt qui et ante vergiliarum occasum seri iubeant, dumtaxat in arida terra calidisque provinciis; custodiri enim semen, corrumpentenon corrumpente coni. H. cfr. Schneider ad Colum. II 8, 4. 5. an a corrumpente? umore, et a proximo imbre uno die erumpere; alii statim ab occasu vergiliarum – sequi imbres a septimo fere die –; aliqui in frigidis ab aequinoctio autumni, in calidis serius, ne ante hiemem luxurient. 204Varro I 35, 2. Col. II 8, 2. Th. C. III 23, 2. Varro I 34, 1. Col. XI 2, 80. inter omnes autem convenit circa brumam serendum non esse, magno argumento, quoniam hiberna semina, cum anteante dEv. ma- nente F. brumambruma F². sata sint, septimo die erumpant; si post brumam, vix quadragesimo. sunt qui properentproperant E. atque ita pronuntient, festinatam sementem saepe decipere, serotinam semper. e contrario alii vel vere potius serendum quam malo autumno atque, ubi fuerit necesse, inter favonium et vernum aequinoctium. 205(Col. II 10, 17. XI.2, 43. II 10, 9). quidam omissaomissa F²v. em- r. caelesticaelestis FE. subtilitatesubtilitate F²dTBrot. sublitate F¹. uilitate E. cura ut inutili v. temporibustemporis F². definiuntdefiniunt F¹dTv. deficiunt E. ferunt F².: vere linum et avenam et papaver atque, uti nunc etiametiam Ev. om. r. Transpadani servantserunt F²., usque inusque in quinque idus E. -quatribus v. a. G. quinquatrus, fabam, siliginem Novembrinouembri dv. -bre rD. mense, far Septembri extremo usque in idus Octobres, alii post hunc diem in kal. Novembres. ita his nulla naturae cura est, illis nimia, et ideo caeca subtilitas, cum res geratur inter rusticos litterarumque expertes, non modo siderum. 206Verg. Georg. I 51. (Col. I praef. 23). et confitendum est caelo maxime constare ea, quippe Vergilio iubente praedisci ventos ante omnia ac siderum mores neque aliter quam navigantibus servari. spes ardua, inmensainmensa Fd. et inm- Ev. cfr. Pliniana p. 40 not., misceri posse caelestem divinitatem inperitiae rusticaerusticae TS. om. rv., sed temptandatentanda G. templanda F. contempl- rv.iamiam ego. tam ll. G. tamen v. grandi vitae emolumento. prius tamen sideralis difficultas, quam sensere etiam periti, subicienda contemplationicontemplationi dv. -nis r. est, quo deinde laetior mens discedat a caelo et factafoeta F. sentiat, quae futura praenosci non possintpossunt T..