Nisus et Scylla. Ov. met. 8, 1–151

Iam nitidum retegente diem noctisque fugante

tempora Lucifero cadit eurus, et umida surgunt

nubila: dant placidi cursum redeuntibus austri

Aeacidis Cephaloque, quibus feliciter acti

5ante exspectatum portus tenuere petitos.

Interea Minos Lelegeia litora vastat

praetemptatque sui vires Mavortis in urbe

Alcathoi, quam Nisus habet, cui splendidus ostro

inter honoratos medioque in vertice canos

10crinis inhaerebat, magni fiducia regni.

Sexta resurgebant orientis cornua lunae,

et pendebat adhuc belli fortuna, diuque

inter utrumque volat dubiis Victoria pennis.

Regia turris erat vocalibus addita muris,

15in quibus auratam proles Letoia fertur

deposuisse lyram: saxo sonus eius inhaesit.

Saepe illuc solita est ascendere filia Nisi

et petere exiguo resonantia saxa lapillo,

tum cum pax esset; bello quoque saepe solebat

20spectare ex illa rigidi certamina Martis;

iamque mora belli procerum quoque nomina norat

armaque equosque habitusque Cydonaeasque pharetras.

Noverat ante alios faciem ducis Europaei,

plus etiam, quam nosse sat est. Hac iudice Minos,

25seu caput abdiderat cristata casside pennis,

in galea formosus erat; seu sumpserat aere

fulgentem clipeum, clipeum sumpsisse decebat;

torserat adductis hastilia lenta lacertis:

laudabat virgo iunctam cum viribus artem;

30inposito calamo patulos sinuaverat arcus:

sic Phoebum sumptis iurabat stare sagittis;

cum vero faciem dempto nudaverat aere

purpureusque albi stratis insignia pictis

terga premebat equi spumantiaque ora regebat,

35vix sua, vix sanae virgo Niseia compos

mentis erat: felix iaculum, quod tangeret ille,

quaeque manu premeret, felicia frena vocabat.

Impetus est illi, liceat modo, ferre per agmen

virgineos hostile gradus, est impetus illi

40turribus e summis in Gnosia mittere corpus

castra vel aeratas hosti recludere portas,

vel siquid Minos aliud velit. Utque sedebat

candida Dictaei spectans tentoria regis,

»laeter,« ait »doleamne geri lacrimabile bellum,

45in dubio est: doleo, quod Minos hostis amanti est;

sed nisi bella forent, numquam mihi cognitus esset.

Me tamen accepta poterat deponere bellum

obside: me comitem, me pacis pignus haberet.

Si quae te peperit, talis, pulcherrime regum,

50qualis es ipse, fuit, merito deus arsit in illa.

O ego ter felix, si pennis lapsa per auras

Gnosiaci possem castris insistere regis

fassaque me flammasque meas, qua dote, rogarem,

vellet emi! tantum patrias ne posceret arces!

55Nam pereant potius sperata cubilia, quam sim

proditione potens! – Quamvis saepe utile vinci

victoris placidi fecit clementia multis:

iusta gerit certe pro nato bella perempto

et causaque valet causamque tenentibus armis,

60et, puto, vincemur. Quis enim manet exitus urbem,

cur suus haec illi reseret mea moenia Mavors

et non noster amor? Melius sine caede moraque

inpensaque sui poterit superare cruoris.

Non metuam certe, ne quis tua pectora, Minos,

65vulneret inprudens: quis enim tam durus, ut in te

dirigere inmitem non inscius audeat hastam?

Coepta placent, et stat sententia tradere mecum

dotalem patriam finemque inponere bello.

Verum velle parum est! Aditus custodia servat

70claustraque portarum genitor tenet: hunc ego solum

infelix timeo, solus mea vota moratur.

Di facerent, sine patre forem! Sibi quisque profecto

est deus: ignavis precibus Fortuna repugnat.

Altera iamdudum succensa cupidine tanto

75perdere gauderet, quodcumque obstaret amori.

Et cur ulla foret me fortior? Ire per ignes

et gladios ausim! Nec in hoc tamen ignibus ullis

aut gladiis opus est, opus est mihi crine paterno.

Illa mihi est auro pretiosior, illa beatam

80purpura me votique mei factura potentem.«

Talia dicenti curarum maxima nutrix

nox intervenit, tenebrisque audacia crevit.

Prima quies aderat, qua curis fessa diurnis

pectora somnus habet: thalamos taciturna paternos

85intrat et (heu facinus!) fatali nata parentem

crine suum spoliat praedaque potita nefanda

fert secum spolium sceleris progressaque porta

per medios hostes (meriti fiducia tanta est)

pervenit ad regem; quem sic adfata paventem est:

90»Suasit amor facinus: proles ego regia Nisi

Scylla tibi trado patriaeque meosque penates.

Praemia nulla peto nisi te. Cape pignus amoris

purpureum crinem, nec me nunc tradere crinem,

sed patrium tibi crede caput«, scelerataque dextra

95munera porrexit. Minos porrecta refugit

turbatusque novi respondit imagine facti:

»Di te summoveant, o nostri infamia saecli,

orbe suo, tellusque tibi pontusque negetur!

Certe ego non patiar Iovis incunabula, Creten,

100qui meus est orbis, tantum contingere monstrum.«

Dixit, et ut leges captis iustissimus auctor

hostibus inposuit, classis retinacula solvi

iussit et aeratas impelli remige puppes.

Scylla freto postquam deductas nare carinas

105nec praestare ducem sceleris sibi praemia vidit,

consumptis precibus violentam transit in iram

intendensque manus passis furibunda capillis

»quo fugis« exclamat »meritorum auctore relicta,

o patriae praelate meae, praelate parenti?

110Quo fugis, inmitis, cuius victoria nostrum

et scelus et meritum est? Nec te data munera, nec te

noster amor movit, nec quod spes omnis in unum

te mea congesta est? Nam quo deserta revertar?

In patriam? Superata iacet. Sed finge manere:

115proditione mea clausa est mihi. Patris ad ora?

Quem tibi donavi! Cives odere merentem,

finitimi exemplum metuunt: exponimur orbae

terrarum; nobis ut Crete sola pateret.

Hac quoque si prohibes et nos, ingrate, relinquis,

120non genetrix Europa tibi est, sed inhospita Syrtis,

Armeniae tigres austroque agitata Charybdis.

Nec Iove tu natus, nec mater imagine tauri

ducta tua est: generis falsa est ea fabula; verus

et ferus et captus nullius amore iuvencae,

125qui te progenuit, taurus fuit. Exige poenas,

Nise pater! gaudete malis, modo prodita, nostris,

moenia! nam fateor, merui et sum digna perire.

Sed tamen ex illis aliquis, quos impia laesi,

me perimat. Cur, qui vicisti crimine nostro,

130insequeris crimen? Scelus hoc patriaeque patrique,

officium tibi sit. Te vere coniuge digna est,

quae torvum ligno decepit adultera taurum

discordemque utero fetum tulit. Ecquid ad aures

perveniunt mea dicta tuas? An inania venti

135verba ferunt idemque tuas, ingrate, carinas?

Iam iam Pasiphaen non est mirabile taurum

praeposuisse tibi: tu plus feritatis habebas.

Me miseram! properare iubet, divulsaque remis

unda sonat; mecumque simul mea terra recedit.

140Nil agis, o frustra meritorum oblite meorum:

insequar invitum puppimque amplexa recurvam

per freta longa trahar.« Vix dixerat, insilit undis

consequiturque rates faciente cupidine vires

Cnosiacaeque haeret comes invidiosa carinae.

145Quam pater ut vidit (nam iam pendebat in aura

et modo factus erat fulvis haliaeetus alis),

ibat, ut haerentem rostro laceraret adunco.

Illa metu puppim dimisit, et aura cadentem

sustinuisse levis, ne tangeret aequora, visa est.

150Pluma fuit: plumis in avem mutata vocatur

ciris et a tonso est hoc nomen adepta capillo.