Salmacis. Ov. met. 4, 271–415

Dixerat, et factum mirabile ceperat aures;

pars fieri potuisse negant, pars omnia veros

posse deos memorant: sed non et Bacchus in illis.

Poscitur Alcithoe, postquam siluere sorores.

275Quae radio stantis percurrens stamina telae

»vulgatos taceo« dixit »pastoris amores

Daphnidis Idaei, quem nymphe paelicis ira

contulit in saxum: tantus dolor urit amantes;

nec loquor, ut quondam naturae iure novato

280ambiguus fuerit modo vir, modo femina Sithon.

Te quoque, nunc adamas, quondam fidissime parvo,

Celmi, Iovi largoque satos Curetas ab imbri

et Crocon in parvos versum cum Smilace flores

praetereo dulcique animos novitate tenebo.

285Unde sit infamis, quare male fortibus undis

Salmacis enervet tactosque remolliat artus,

discite. Causa latet, vis est notissima fontis.

Mercurio puerum diva Cythereide natum

naides Idaeis enutrivere sub antris;

290cuius erat facies, in qua materque paterque

cognosci possent; nomen quoque traxit ab illis.

Is tria cum primum fecit quinquennia, montes

deseruit patrios Idaque altrice relicta

ignotis errare locis, ignota videre

295flumina gaudebat, studio minuente laborem.

Ille etiam Lycias urbes Lyciaeque propinquos

Caras adit: videt hic stagnum lucentis ad imum

usque solum lymphae. Non illic canna palustris

nec steriles ulvae nec acuta cuspide iunci;

300perspicuus liquor est; stagni tamen ultima vivo

caespite cinguntur semperque virentibus herbis.

Nympha colit, sed nec venatibus apta nec arcus

flectere quae soleat nec quae contendere cursu,

solaque naiadum celeri non nota Dianae.

305Saepe suas illi fama est dixisse sorores:

„Salmaci, vel iaculum vel pictas sume pharetras

et tua cum duris venatibus otia misce!“

Nec iaculum sumit nec pictas illa pharetras,

nec sua cum duris venatibus otia miscet,

310sed modo fonte suo formosos perluit artus,

saepe Cytoriaco deducit pectine crines

et, quid se deceat, spectatas consulit undas;

nunc perlucenti circumdata corpus amictu

mollibus aut foliis aut mollibus incubat herbis;

315saepe legit flores. Et tunc quoque forte legebat,

cum puerum vidit visumque optavit habere.

Nec tamen ante adiit, etsi properabat adire,

quam se conposuit, quam circumspexit amictus

et finxit vultum et meruit formosa videri.

320Tum sic orsa loqui: „Puer o dignissime credi

esse deus, seu tu deus es, potes esse Cupido,

sive es mortalis, qui te genuere, beati,

et frater felix, et fortunata profecto,

siqua tibi soror est, et quae dedit ubera nutrix;

325sed longe cunctis longeque beatior illa,

siqua tibi sponsa est, siquam dignabere taeda.

Haec tibi sive aliqua est, mea sit furtiva voluptas,

seu nulla est, ego sim, thalamumque ineamus eundem.“

Nais ab his tacuit. Pueri rubor ora notavit

330(nescit enim, quid amor), sed et erubuisse decebat.

Hic color aprica pendentibus arbore pomis

aut ebori tincto est aut sub candore rubenti,

cum frustra resonant aera auxiliaria, lunae.

Poscenti nymphae sine fine sororia saltem

335oscula iamque manus ad eburnea colla ferenti

„desinis? An fugio tecumque“ ait „ista relinquo?“

Salmacis extimuit „loca“ que „haec tibi libera trado,

hospes“ ait simulatque gradu discedere verso,

tunc quoque respiciens, fruticumque recondita silva

340delituit flexuque genu submisit. At ille,

scilicet ut vacuis et inobservatus in herbis,

huc it et hinc illuc et in adludentibus undis

summa pedum taloque tenus vestigia tingit;

nec mora, temperie blandarum captus aquarum

345mollia de tenero velamina corpore ponit.

Tum vero placuit, nudaeque cupidine formae

Salmacis exarsit: flagrant quoque lumina nymphae,

non aliter quam cum puro nitidissimus orbe

opposita speculi referitur imagine Phoebus,

350vixque moram patitur, vix iam sua gaudia differt,

iam cupit amplecti, iam se male continet amens.

Ille cavis velox adplauso corpore palmis

desilit in latices alternaque bracchia ducens

in liquidis translucet aquis, ut eburnea siquis

355signa tegat claro vel candida lilia vitro.

„Vicimus et meus est!“ exclamat nais et omni

veste procul iacta mediis inmittitur undis,

pugnantemque tenet luctantiaque oscula carpit,

subiectatque manus invitaque pectora tangit,

360et nunc hac iuveni, nunc circumfunditur illac;

denique nitentem contra elabique volentem

inplicat ut serpens, quam regia sustinet ales

sublimemque rapit (pendens caput illa pedesque

adligat et cauda spatiantes inplicat alas),

365utve solent hederae longos intexere truncos,

utque sub aequoribus deprensum polypus hostem

continet ex omni dimissis parte flagellis.

Perstat Atlantiades sperataque gaudia nymphae

denegat; illa premit commissaque corpore toto

370sicut inhaerebat, „pugnes licet, inprobe,“ dixit,

„non tamen effugies. Ita di iubeatis, et istum

nulla dies a me nec me deducat ab isto.“

Vota suos habuere deos: nam mixta duorum

corpora iunguntur, faciesque inducitur illis

375una; velut, siquis conducat cortice ramos,

crescendo iungi pariterque adolescere cernit,

sic ubi conplexu coierunt membra tenaci,

nec duo sunt et forma duplex, nec femina dici

nec puer ut possit, neutrumque et utrumque videntur.

380Ergo, ubi se liquidas, quo vir descenderat, undas

semimarem fecisse videt mollitaque in illis

membra, manus tendens, sed iam non voce virili,

Hermaphroditus ait: „Nato date munera vestro,

et pater et genetrix, amborum nomen habenti:

385quisquis in hos fontes vir venerit, exeat inde

semivir et tactis subito mollescat in undis.“

Motus uterque parens nati rata verba biformis

fecit et incesto fontem medicamine tinxit.«

Finis erat dictis, et adhuc Minyeia proles

390urget opus spernitque deum festumque profanat,

tympana cum subito non adparentia raucis

obstrepuere sonis, et adunco tibia cornu

tinnulaque aera sonant; redolent murraeque crocique,

resque fide maior, coepere virescere telae

395inque hederae faciem pendens frondescere vestis;

pars abit in vites, et quae modo fila fuerunt,

palmite mutantur; de stamine pampinus exit;

purpura fulgorem pictis adcommodat uvis.

Iamque dies exactus erat, tempusque subibat,

400quod tu nec tenebras nec possis dicere lucem,

sed cum luce tamen dubiae confinia noctis:

tecta repente quati pinguesque ardere videntur

lampades et rutilis conlucere ignibus aedes

falsaque saevarum simulacra ululare ferarum.

405Fumida iamdudum latitant per tecta sorores

diversaeque locis ignes ac lumina vitant,

dumque petunt tenebras, parvos membrana per artus

porrigitur tenuique includit bracchia penna;

nec qua perdiderint veterem ratione figuram,

410scire sinunt tenebrae. Non illas pluma levavit,

sustinuere tamen se perlucentibus alis

conataeque loqui minimam et pro corpore vocem

emittunt, peraguntque leves stridore querellas.

Tectaque, non silvas celebrant lucemque perosae

415nocte volant seroque tenent a vespere nomen.