Corvus. Coronis. Cornix. Ocyroe. Ov. met. 2, 531–675

Di maris adnuerant: habili Saturnia curru

ingreditur liquidum pavonibus aethera pictis,

tam nuper pictis caeso pavonibus Argo,

quam tu nuper eras, cum candidus ante fuisses,

535corve loquax, subito nigrantes versus in alas.

Nam fuit haec quondam niveis argentea pennis

ales, ut aequaret totas sine labe columbas

nec servaturis vigili Capitolia voce

cederet anseribus nec amanti flumina cycno.

540Lingua fuit damno: lingua faciente loquaci

qui color albus erat, nunc est contrarius albo.

Pulchrior in tota quam Larisaea Coronis

non fuit Haemonia: placuit tibi, Delphice, certe,

dum vel casta fuit vel inobservata, sed ales

545sensit adulterium Phoebeius, utque latentem

detegeret culpam, non exorabilis index,

ad dominum tendebat iter; quem garrula motis

consequitur pennis, scitetur ut omnia, cornix

auditaque viae causa »non utile carpis«

550inquit »iter: ne sperne meae praesagia linguae.

Quid fuerim quid simque, vide meritumque require:

invenies nocuisse fidem. Nam tempore quodam

Pallas Ericthonium, prolem sine matre creatam,

clauserat Actaeo texta de vimine cista

555virginibusque tribus gemino de Cecrope natis

et legem dederat, sua ne secreta viderent.

Abdita fronde levi densa speculabar ab ulmo,

quid facerent: commissa duae sine fraude tuentur,

Pandrosos atque Herse; timidas vocat una sorores

560Aglauros nodosque manu diducit, et intus

infantemque vident adporrectumque draconem.

Acta deae refero; pro quo mihi gratia talis

redditur, ut dicar tutela pulsa Minervae

et ponar post noctis avem. Mea poena volucres

565admonuisse potest, ne voce pericula quaerant.

At, puto, non ultro nec quicquam tale rogantem

me petiit! – ipsa licet hoc a Pallade quaeras:

quamvis irata est, non hoc irata negabit.

Nam me Phocaica clarus tellure Coroneus

570(nota loquor) genuit fueramque ego regia virgo

divitibusque procis (ne me contemne) petebar;

Forma mihi nocuit. Nam cum per litora lentis

passibus, ut soleo, summa spatiarer harena,

vidit et incaluit pelagi deus, utque precando

575tempora cum blandis absumpsit inania verbis,

vim parat et sequitur; fugio densumque relinquo

litus et in molli nequiquam lassor harena.

Inde deos hominesque voco; nec contigit ullum

vox mea mortalem: mota est pro virgine virgo

580auxiliumque tulit. Tendebam bracchia caelo:

bracchia coeperunt levibus nigrescere pennis;

reicere ex umeris vestem molibar: at illa

pluma erat inque cutem radices egerat imas;

plangere nuda meis conabar pectora palmis,

585sed neque iam palmas nec pectora nuda gerebam;

currebam, nec, ut ante, pedes retinebat harena,

sed summa tollebar humo; mox alta per auras

evehor et data sum comes inculpata Minervae.

Quid tamen hoc prodest, si diro facta volucris

590crimine Nyctimene nostro successit honori?

An quae per totam res est notissima Lesbon,

non audita tibi est, patrium temerasse cubile

Nyctimenen? avis illa quidem, sed conscia culpae

conspectum lucemque fugit tenebrisque pudorem

595celat et a cunctis expellitur aethere toto.«

Talia dicenti »tibi« ait »revocamina« corvus

»sint precor ista malo: nos vanum spernimus omen.«

Nec coeptum dimittit iter dominoque iacentem

cum iuvene Haemonio vidisse Coronida narrat.

600Laurea delapsa est audito crimine amanti,

et pariter vultusque deo plectrumque colorque

excidit, utque animus tumida fervebat ab ira,

arma adsueta capit flexumque a cornibus arcum

tendit et illa suo totiens cum pectore iuncta

605indevitato traiecit pectora telo.

Icta dedit gemitum tractoque a corpore ferro

candida puniceo perfudit membra cruore

et dixit: »Potui poenas tibi, Phoebe, dedisse,

sed peperisse prius. Duo nunc moriemur in una.«

610Hactenus, et pariter vitam cum sanguine fudit;

corpus inane animae frigus letale secutum est.

Paenitet heu sero poenae crudelis amantem,

seque, quod audierit, quod sic exarserit, odit;

odit avem, per quam crimen causamque dolendi

615scire coactus erat, nec non arcumque manumque

odit cumque manu temeraria tela sagittas

conlapsamque fovet seraque ope vincere fata

nititur et medicas exercet inaniter artes.

Quae postquam frustra temptata rogumque parari

620vidit et arsuros supremis ignibus artus,

tum vero gemitus (neque enim caelestia tingi

ora licet lacrimis) alto de corde petitos

edidit, haud aliter quam cum spectante iuvenca

lactentis vituli dextra libratus ab aure

625tempora discussit claro cava malleus ictu.

Ut tamen ingratos in pectora fudit odores

et dedit amplexus iniustaque iusta peregit,

non tulit in cineres labi sua Phoebus eosdem

semina, sed natum flammis uteroque parentis

630eripuit geminique tulit Chironis in antrum,

sperantemque sibi non falsae praemia linguae

inter aves albas vetuit consistere corvum.

Semifer interea divinae stirpis alumno

laetus erat mixtoque oneri gaudebat honore.

635Ecce venit rutilis umeros protecta capillis

filia Centauri, quam quondam nympha Chariclo

fluminis in rapidi ripis enixa vocavit

Ocyroen; non haec artes contenta paternas

edidicisse fuit: fatorum arcana canebat.

640Ergo ubi vaticinos concepit mente furores

incaluitque deo, quem clausum pectore habebat,

adspicit infantem »toto« que »salutifer orbi

cresce puer« dixit, »tibi se mortalia saepe

corpora debebunt; animas tibi reddere ademptas

645fas erit, idque semel dis indignantibus ausus

posse dare hoc iterum flamma prohibebere avita

eque deo corpus fies exsangue deusque,

qui modo corpus eras, et bis tua fata novabis.

Tu quoque, care pater, nunc inmortalis et aevis

650omnibus ut maneas nascendi lege creatus,

posse mori cupies, tum cum cruciabere dirae

sanguine serpentis per saucia membra recepto;

teque ex aeterno patientem numina mortis

efficient, triplicesque deae tua fila resolvent.«

655Restabat fatis aliquid: suspirat ab imis

pectoribus, lacrimaeque genis labuntur obortae,

atque ita »praevertunt« inquit »me fata, vetorque

plura loqui, vocisque meae praecluditur usus.

Non fuerant artes tanti, quae numinis iram

660contraxere mihi: mallem nescisse futura.

Iam mihi subduci facies humana videtur,

iam cibus herba placet, iam latis currere campis

impetus est: in equam cognataque corpora vertor.

Tota tamen quare? pater est mihi nempe biformis.«

665Talia dicenti pars est extrema querellae

intellecta parum, confusaque verba fuerunt;

mox nec verba quidem nec equae sonus ille videtur,

sed simulantis equam, parvoque in tempore certos

edidit hinnitus et bracchia movit in herbas.

670Tum digiti coeunt et quinos adligat ungues

perpetuo cornu levis ungula, crescit et oris

et colli spatium, longae pars maxima pallae

cauda fit, utque vagi crines per colla iacebant,

in dextras abiere iubas, pariterque novata est

675et vox et facies; nomen quoque monstra dedere.