Callisto. Ov. met. 2, 401–530

At pater omnipotens ingentia moenia caeli

circuit et, ne quid labefactum viribus ignis

corruat, explorat. Quae postquam firma suique

roboris esse videt, terras hominumque labores

405perspicit. Arcadiae tamen est inpensior illi

cura suae: fontesque et nondum audentia labi

flumina restituit, dat terrae gramina, frondes

arboribus, laesasque iubet revirescere silvas.

Dum redit itque frequens, in virgine Nonacrina

410haesit, et accepti caluere sub ossibus ignes.

Non erat huius opus lanam mollire trahendo

nec positu variare comas; ubi fibula vestem,

vitta coercuerat neglectos alba capillos

et modo leve manu iaculum, modo sumpserat arcum,

415miles erat Phoebes: nec Maenalon attigit ulla

gratior hac Triviae; sed nulla potentia longa est.

Ulterius medio spatium sol altus habebat,

cum subit illa nemus, quod nulla ceciderat aetas:

exuit hic umero pharetram lentosque retendit

420arcus inque solo, quod texerat herba, iacebat

et pictam posita pharetram cervice premebat.

Iuppiter ut vidit fessam et custode vacantem,

»hoc certe furtum coniunx mea nesciet« inquit,

»aut si rescierit, – sunt, o sunt iurgia tanti!«

425Protinus induitur faciem cultumque Dianae

atque ait: »o comitum, virgo, pars una mearum,

in quibus es venata iugis?« De caespite virgo

se levat et »salve numen, me iudice« dixit,

»audiat ipse licet maius Iove.« Ridet et audit,

430et sibi praeferri se gaudet et oscula iungit

nec moderata satis nec sic a virgine danda.

Qua venata foret silva, narrare parantem

inpedit amplexu, nec se sine crimine prodit.

Illa quidem contra, quantum modo femina posset

435(adspiceres utinam, Saturnia, mitior esses!)

illa quidem pugnat; sed quem superare puella,

quisve Iovem poterat? Superum petit aethera victor

Iuppiter: huic odio nemus est et conscia silva;

unde pedem referens paene est oblita pharetram

440tollere cum telis et quem suspenderat arcum.

Ecce, suo comitata choro Dictynna per altum

Maenalon ingrediens et caede superba ferarum

adspicit hanc visamque vocat: clamata refugit

et timuit primo, ne Iuppiter esset in illa;

445sed postquam pariter nymphas incedere vidit,

sensit abesse dolos numerumque accessit ad harum.

Heu quam difficile est crimen non prodere vultu!

Vix oculos attollit humo nec, ut ante solebat,

iuncta deae lateri nec toto est agmine prima,

450sed silet et laesi dat signa rubore pudoris;

et, nisi quod virgo est, poterat sentire Diana

mille notis culpam; nymphae sensisse feruntur.

Orbe resurgebant lunaria cornua nono,

cum dea venatu fraternis languida flammis,

455nacta nemus gelidum, de quo cum murmure labens

ibat et attritas versabat rivus harenas.

Ut loca laudavit, summas pede contigit undas;

his quoque laudatis »procul est« ait »arbiter omnis;

nuda superfusis tingamus corpora lymphis.«

460Parrhasis erubuit; cunctae velamina ponunt:

una moras quaerit; dubitanti vestis adempta est;

qua posita nudo patuit cum corpore crimen.

Attonitae manibusque uterum celare volenti

»i procul hinc« dixit »nec sacros pollue fontes!«

465Cynthia deque suo iussit secedere coetu.

Senserat hoc olim magni matrona Tonantis

distuleratque graves in idonea tempora poenas.

Causa morae nulla est, et iam puer Arcas (id ipsum

indoluit Iuno) fuerat de paelice natus.

470Quo simul obvertit saevam cum lumine mentem,

»scilicet hoc etiam restabat, adultera« dixit,

»ut fecunda fores, fieretque iniuria partu

nota, Iovisque mei testatum dedecus esset.

Haud inpune feres: adimam tibi namque figuram,

475qua tibi, quaque places nostro, inportuna, marito.«

Dixit et adversa prensis a fronte capillis

stravit humi pronam; tendebat bracchia supplex:

bracchia coeperunt nigris horrescere villis

curvarique manus et aduncos crescere in ungues

480officioque pedum fungi laudataque quondam

ora Iovi lato fieri deformia rictu.

Neve preces animos et verba precantia flectant,

posse loqui eripitur: vox iracunda minaxque

plenaque terroris rauco de gutture fertur.

485Mens antiqua tamen facta quoque mansit in ursa,

adsiduoque suos gemitu testata dolores

qualescumque manus ad caelum et sidera tollit

ingratumque Iovem, nequeat cum dicere, sentit.

A, quotiens, sola non ausa quiescere silva

490ante domum quondamque suis erravit in agris!

A, quotiens per saxa canum latratibus acta est

venatrixque metu venantum territa fugit!

Saepe feris latuit visis, oblita quid esset,

ursaque conspectos in montibus horruit ursos

495pertimuitque lupos, quamvis pater esset in illis.

Ecce, Lycaoniae proles ignara parentis,

Arcas adest ter quinque fere natalibus actis,

dumque feras sequitur, dum saltus eligit aptos

nexilibusque plagis silvas Erymanthidas ambit,

500incidit in matrem; quae restitit Arcade viso

et cognoscenti similis fuit. Ille refugit

inmotosque oculos in se sine fine tenentem

nescius extimuit propiusque accedere aventi

vulnifico fuerat fixurus pectora telo.

505Arcuit omnipotens pariterque ipsosque nefasque

sustulit et pariter raptos per inania vento

inposuit caelo vicinaque sidera fecit.

Intumuit Iuno, postquam inter sidera paelex

fulsit, et ad canam descendit in aequora Tethyn

510Oceanumque senem, quorum reverentia movit

saepe deos, causamque viae scitantibus infit:

»Quaeritis, aetheriis quare regina deorum

sedibus huc adsim? pro me tenet altera caelum.

Mentior, obscurum nisi nox cum fecerit orbem,

515nuper honoratas summo, mea vulnera, caelo

videritis stellas illic, ubi circulus axem

ultimus extremum spatioque brevissimus ambit.

Est vero cur quis Iunonem laedere nolit

offensamque tremat, quae prosum sola nocendo?

520O ego quantum egi! quam vasta potentia nostra est!

Esse hominem vetui: facta est dea. Sic ego poenas

sontibus inpono, sic est mea magna potestas!

Vindicet antiquam faciem vultusque ferinos

detrahat, Argolica quod in ante Phoronide fecit!

525Cur non et pulsa ducit Iunone meoque

collocat in thalamo socerumque Lycaona sumit?

At vos si laesae tangit contemptus alumnae,

gurgite caeruleo septem prohibete triones

sideraque in caelo, stupri mercede, recepta

530pellite, ne puro tingatur in aequore paelex.«