Diluvium. Deucalion et Pyrrha. Ov. met. 1, 253–415

Iamque erat in totas sparsurus fulmina terras;

sed timuit, ne forte sacer tot ab ignibus aether

255conciperet flammas longusque ardesceret axis:

esse quoque in fatis reminiscitur, adfore tempus,

quo mare, quo tellus correptaque regia caeli

ardeat et mundi moles obsessa laboret.

Tela reponuntur manibus fabricata Cyclopum:

260poena placet diversa, genus mortale sub undis

perdere et ex omni nimbos demittere caelo.

Protinus Aeoliis Aquilonem claudit in antris

et quaecumque fugant inductas flamina nubes

emittitque Notum. Madidis Notus evolat alis,

265terribilem picea tectus caligine vultum:

barba gravis nimbis, canis fluit unda capillis;

fronte sedent nebulae, rorant pennaeque sinusque.

Utque manu late pendentia nubila pressit,

fit fragor: hinc densi funduntur ab aethere nimbi.

270Nuntia Iunonis varios induta colores

concipit Iris aquas alimentaque nubibus adfert.

Sternuntur segetes et deplorata coloni

vota iacent, longique perit labor inritus anni.

Nec caelo contenta suo est Iovis ira, sed illum

275caeruleus frater iuvat auxiliaribus undis.

Convocat hic amnes. Qui postquam tecta tyranni

intravere sui, »non est hortamine longo

nunc« ait »utendum: vires effundite vestras:

sic opus est! aperite domos ac mole remota

280fluminibus vestris totas inmittite habenas!«

Iusserat; hi redeunt ac fontibus ora relaxant

et defrenato volvuntur in aequora cursu.

Ipse tridente suo terram percussit, at illa

intremuit motuque vias patefecit aquarum.

285Exspatiata ruunt per apertos flumina campos

cumque satis arbusta simul pecudesque virosque

tectaque cumque suis rapiunt penetralia sacris.

Siqua domus mansit potuitque resistere tanto

indeiecta malo, culmen tamen altior huius

290unda tegit, pressaeque latent sub gurgite turres.

Iamque mare et tellus nullum discrimen habebant:

omnia pontus erant, deerant quoque litora ponto.

Occupat hic collem, cumba sedet alter adunca

et ducit remos illic, ubi nuper ararat;

295ille supra segetes aut mersae culmina villae

navigat, hic summa piscem deprendit in ulmo.

Figitur in viridi, si fors tulit, ancora prato,

aut subiecta terunt curvae vineta carinae;

et, modo qua graciles gramen carpsere capellae,

300nunc ibi deformes ponunt sua corpora phocae.

Mirantur sub aqua lucos urbesque domosque

Nereides, silvasque tenent delphines et altis

incursant ramis agitataque robora pulsant.

Nat lupus inter oves, fulvos vehit unda leones,

305unda vehit tigres, nec vires fulminis apro,

crura nec ablato prosunt velocia cervo,

quaesitisque diu terris, ubi sistere possit,

in mare lassatis volucris vaga decidit alis.

Obruerat tumulos inmensa licentia ponti,

310pulsabantque novi montana cacumina fluctus.

Maxima pars unda rapitur; quibus unda pepercit,

illos longa domant inopi ieiunia victu.

Separat Aonios Oetaeis Phocis ab arvis,

terra ferax, dum terra fuit, sed tempore in illo

315pars maris et latus subitarum campus aquarum.

Mons ibi verticibus petit arduus astra duobus,

nomine Parnasus, superantque cacumina nubes.

Hic ubi Deucalion (nam cetera texerat aequor)

cum consorte tori parva rate vectus adhaesit,

320Corycidas nymphas et numina montis adorant

fatidicamque Themin, quae tunc oracla tenebat:

non illo melior quisquam nec amantior aequi

vir fuit aut illa metuentior ulla deorum.

Iuppiter ut liquidis stagnare paludibus orbem

325et superesse virum de tot modo milibus unum,

et superesse videt de tot modo milibus unam,

innocuos ambo, cultores numinis ambo,

nubila disiecit nimbisque aquilone remotis

et caelo terras ostendit et aethera terris.

330Nec maris ira manet, positoque tricuspide telo

mulcet aquas rector pelagi supraque profundum

exstantem atque umeros innato murice tectum

caeruleum Tritona vocat conchaeque sonanti

inspirare iubet fluctusque et flumina signo

335iam revocare dato: cava bucina sumitur illi,

tortilis, in latum quae turbine crescit ab imo,

bucina, quae medio concepit ubi aera ponto,

litora voce replet sub utroque iacentia Phoebo.

Tunc quoque, ut ora dei madida rorantia barba

340contigit et cecinit iussos inflata receptus,

omnibus audita est telluris et aequoris undis,

et quibus est undis audita, coercuit omnes.

Iam mare litus habet, plenos capit alveus amnes,

flumina subsidunt collesque exire videntur,

345surgit humus, crescunt loca decrescentibus undis,

postque diem longam nudata cacumina silvae

ostendunt limumque tenent in fronde relictum.

Redditus orbis erat; quem postquam vidit inanem

et desolatas agere alta silentia terras,

350Deucalion lacrimis ita Pyrrham adfatur obortis:

»O soror, o coniunx, o femina sola superstes,

quam commune mihi genus et patruelis origo,

deinde torus iunxit, nunc ipsa pericula iungunt,

terrarum, quascumque vident occasus et ortus,

355nos duo turba sumus; possedit cetera pontus.

Haec quoque adhuc vitae non est fiducia nostrae

certa satis; terrent etiam nunc nubila mentem.

Quis tibi, si sine me fatis erepta fuisses,

nunc animus, miseranda, foret? quo sola timorem

360ferre modo posses? quo consolante doleres?

Namque ego, crede mihi, si te quoque pontus haberet,

te sequerer, coniunx, et me quoque pontus haberet.

O utinam possim populos reparare paternis

artibus atque animas formatae infundere terrae!

365Nunc genus in nobis restat mortale duobus

(sic visum superis) hominumque exempla manemus.«

Dixerat, et flebant; placuit caeleste precari

numen et auxilium per sacras quaerere sortes.

Nulla mora est: adeunt pariter Cephisidas undas,

370ut nondum liquidas, sic iam vada nota secantes.

Inde ubi libatos inroravere liquores

vestibus et capiti, flectunt vestigia sanctae

ad delubra deae, quorum fastigia turpi

pallebant musco stabantque sine ignibus arae.

375Ut templi tetigere gradus, procumbit uterque

pronus humi gelidoque pavens dedit oscula saxo

atque ita »si precibus« dixerunt »numina iustis

victa remollescunt, si flectitur ira deorum,

dic, Themi, qua generis damnum reparabile nostri

380arte sit, et mersis fer opem, mitissima, rebus.«

Mota dea est sortemque dedit: »Discedite templo

et velate caput cinctasque resolvite vestes

ossaque post tergum magnae iactate parentis.«

Obstipuere diu, rumpitque silentia voce

385Pyrrha prior iussisque deae parere recusat,

detque sibi veniam pavido rogat ore pavetque

laedere iactatis maternas ossibus umbras.

Interea repetunt caecis obscura latebris

verba datae sortis secum inter seque volutant.

390Inde Promethides placidis Epimethida dictis

mulcet et »aut fallax« ait »est sollertia nobis,

aut (pia sunt nullumque nefas oracula suadent)

magna parens terra est, lapides in corpore terrae

ossa reor dici; iacere hos post terga iubemur.«

395Coniugis augurio quamquam Titania mota est,

spes tamen in dubio est: adeo caelestibus ambo

diffidunt monitis. Sed quid temptare nocebit?

Discedunt velantque caput tunicasque recingunt

et iussos lapides sua post vestigia mittunt.

400Saxa (quis hoc credat, nisi sit pro teste vetustas?)

ponere duritiem coepere suumque rigorem

mollirique mora mollitaque ducere formam.

Mox ubi creverunt naturaque mitior illis

contigit, ut quaedam, sic non manifesta videri

405forma potest hominis, sed, uti de marmore coepta,

non exacta satis rudibusque simillima signis.

Quae tamen ex illis aliquo pars umida suco

et terrena fuit, versa est in corporis usum;

quod solidum est flectique nequit, mutatur in ossa;

410quae modo vena fuit, sub eodem nomine mansit;

inque brevi spatio superorum numine saxa

missa viri manibus faciem traxere virorum,

et de femineo reparata est femina iactu.

Inde genus durum sumus experiensque laborum

415et documenta damus qua simus origine nati.