24 Lact. inst. 4, 24
1Age nunc consideremus an doctor e caelo missus possit non esse perfectus. nondum de hoc loquor quem venisse a deo negant. fingamus aliquem de caelo esse mittendum, qui vitam hominum rudimentis virtutis instituat et ad iustitiam formet. 2nemini dubium potest esse quin is doctor qui caelitus mittitur tam scientia sit rerum omnium quam virtute perfectus, ne nihil inter caelestem terrenumque differat. 3nam in homine interna et propria doctrina esse nullo pacto potest: EPITOME 3 – 8] c. 45, 3. 14-372, 8] c. 45, 4. BRHSPVJ 1 praeeuntibus B 2 unde P 4 difficile est BH utinamque] utinam quidem P, utinaquae H; suspectum Hartelio 5 loquuntur SP quaeJJ praecipiant ut vid. B1, in ras. corr. B2 6 iis R, his BHP, is S, eis V 7 oppenetur B fragitatis H 8 ut om. H 9 vincuntur H affectibus ex adfectibus B7 10 praedicant (nt ex m m. 3) P oportere – falso praedicant om. V ad virtute H quod H 12 perfectum om. R id est om. S in om. P 15 et verbo et H tradidit sapientiam B et doctrinam] et verba doctrinae H doctrina (~ m. 3) B 16 praesente Bx, corr. B1 17 e] de H, § S, *e (a er.) P 18 [hoc] JEf1 20 vitam (ui add. m. 2) P 21 formet.. (et er.) B qui in his H, quin*is (h er.) S, qui nisi V 22 tam om. H sapientia S omnium om. B 23 caeleste V terrerumque H disserat V 24 interna et] interna H, in terra P nullo pacto esse H potest] est P 24* nec enim mens terrenis visceribus inclusa et tabe corporis inpedita aut conprehendere per se potest aut capere veritatem, nisi aliunde doceatur. 4et si maxime possit, summam tamen virtutem capere nequeat et omnibus vitiis resistere, quorum materia in visceribus continetur. eo fit ut terrenus doctor perfectus esse non possit. 5at vero caelestis, cui scientiam divinitas, virtutem inmortalitas tribuit, in docendo quoque sicut in ceteris perfectus et consummatus sit necesse est. at id omnino fieri non potest, nisi mortale sibi corpus adsumat. cur autem fieri non possit, ratio clara est. 6nam si veniat ad homines ut deus, ut omittam quod mortales oculi claritatem maiestatis eius conspicere ac sustinere non possunt, ipse certe deus virtutem docere non poterit, quia expers corporis non faciet quae docebit ac per hoc doctrina eius perfecta non erit. 7alioquin si summa virtus est dolorem patienter pro iustitia officioque perferre, si virtus est mortem ipsam et intentatam non metuere et inlatam fortiter sustinere, debet ergo doctor ille perfectus et docere ista praecipiendo et confirmare faciendo, quia qui dat praecepta vivendi amputare debet omnium excusationum vias, ut inponat hominibus parendi necessitatem non vi aliqua sed pudore, et tamen libertatem relinquat, ut et praemium sit constitutum parentibus, quia poterant non parere si vellent, et non parentibus poena, quia poterant parere si vellent. 8 EPITOME 8-374, 23] c. 45, 4 s. BRHSPV] 1 tabes V Ii pedita B 3 tamen summam BH 4 virtutem om. V persistere V 5 *idoctorj* P 6 at – scientiam] at si vero cui scientiam caelestis V cuius H divinitas om. H 7 virtutein1 B3 immortalitatis Sx tribuet B 8 ceteros V omuino] dno R 9 fieri om. H adimat HV 10 non possit fieri B posset H, potuit V clara] clausa B1, corr. B5 ab homines V ut] sicut H 11 ut] et V 12 certe] 0 quoque V 14 non om. V alioquin] aliudqq;oS1 15 virtute P dolore V 16 et om. HP intantatam Bt, corr. B2, intenvtatam R7, intentam f-tiv, – add. m.2 S) SP non metuere – inlatam om. P von1 H1 17 et] ut V ergo om. H ille doctor H 18 ita H firmare H quit I ad Bl, qui* I dat B1 19 excusationem V 20 ut] et V 21 tamen' B1 libertate HV et om. H 22 non s. I. B m. 1 vel 2 vellent] nollent H 23 et non parentibus – si vellent om. PV poena* (m er.) B, paena H quomodo igitur poterit amputari excusatio, nisi ut qui docet, faciat quae docet et sit quasi praevius et manum porrigat secuturo? quemadmodum autem potest facere quae docet, si non sit similis ei quem docet? 9nam si nulli subiectus sit passioni, potest ei docenti homo sic respondere: 'volo equidem non peccare, sed vincor: indutus sum enim carne fragili et inbecilla, haec est quae concupiscit, quae irascitur, quae dolere, quae mori timet. itaque ducor invitus et pecco, non quia volo, sed quia cogor. sentio me et ipse peccare, sed necessitas fragilitatis inpellit, cui repugnare non possum. 10' quid ad haec respondebit praeceptor ille iustitiae? quomodo confutabit ac redarguet hominem qui delictis suis excusationem carnis obtendet, nisi et ipse carne fuerit indutus, ut ostendat etiam carnem posse capere virtutem? contumacia enim redargui non potest nisi exemplo. 11nam si habere non possunt quae doceas firmitatem, nisi ea prior feceris, quia natura hominum proclivis in vitia videri vult non modo cum venia, sed etiam cum ratione peccare, 12oportet magistrum doctoremque virtutis homini simillimum fieri, ut vincendo peccatum doceat hominem vinci ab eo posse peccatum. 13sin vero sit inmortalis, exemplum proponere homini nullo modo potest. exsistet enim constans aliquis ac dicet: EPITOME 14 s. contumacia, exemplo, firmitatem] c. 45, 3. B(G)RHSPV] 1 excusationis ut RV 2 quae] quod P sirt' P3 3 autem] semper R si non – docet s. I. B2 4 pr. ei] ***ei (ill er.) V alt. ei] et V 5 quidem H 6 vimcor Bl, corr. B2 enim om. P 7 quae concupiscit om. P concupiscitu (ad ? er.) B a Citur quae t – dolere incipit codicis G pag. 87 (23) paene tota lecta dolet H, dolere (corr. m. 3) P 8 ita H et om. V 9 sentio – inpellit om. V et om. V 10 hoc V respondibit B 11 cõl futavit G, confortavit V hac pI, h del. P3 redarguit Bae, corr. m. 1 vel 2 12 qui delictis suis] quicdit quid et artis V optenda (corr. m. 2) B, ostendet HV, ostendit P 13 carne HS 15 nam si BGRSV, recte? nam HP, vix recte, ut ab oportet nouum enuntiatum incipiat; malim iam si cum Thilone haberi H firmitate (xm.3) P ea] ex ea G 16 ferceris B1 17 cum venia] convenio V cu ratione V oportet] (o)portet vero G 18 hominum SP, hominis V 19 peccato H homine S ab eo om. S 20 sin RH, si BGSP, sim V 21 modo] pacto R, cf. pag. 376,19 constans] contumax iiir doctus, miscellan. observat. vol. IV (1734) pag. 422, conl. § 10 contumacia et Epit. 45,3 contumax ac] aut V 'tu quidem non peccas, quia liber es ab hoc corpore, non concupiscis, quia immortali nihil est necessarium: mihi vero multis rebus opus est ut tuear hanc vitam. mortem non times, quia valere in te non potest, dolorem contemnis, quia nullam vim pati potes: 14at ego mortalis utrumque timeo, quia cruciatus mihi gravissimos inferunt, quos tolerare carnis infirmitas non 15potest.' doctor itaque virtutis etiam hanc excusationem debuit hominibus auferrre, ne quis quod peccat necessitati potius adscribat quam culpae suae. 16ergo ut perfectus esse possit, nihil ei debet opponi ab eo qui docendus est, ut si forte dixerit 'inpossibilia praecipis', respondeat 'ecce ipse facio.' (at ego carne indutus sum, cuius est peccare proprium.' 'et ego eandem carnem 17gero et tamen peccatum in me non dominatur.' mihi opes contemnere difficile est, quia vivi aliter non potest in hoc corpore: 'ecce et mihi corpus est et tamen pugno contra omnem cupiditatem.' 'non possum pro iustitia nec dolorem ferre nec mortem, quia fragilis sum.' 'ecce et in me dolor ac mors habet potestatem et (tamen) ea ipsa quae times vinco, ut victorem te faciam doloris ac mortis. prior vado per ea quae sustineri non posse praetendis: si praecipientem sequi non potes, sequere antecedentem.' sublata omnis hoc modo excusatio est et fateri hominem necesse est sua culpa iniustum esse qui doctorem virtutis et eundem ducem non sequatur. vides ergo quanto perfectior sit mortalis doctor, quia dux esse EPITOME 13-21] c. 45, 4 quae docebat – contemnere. B(G)RHSPV] 2 inmortali (n ex m m. 3) B, [ῖ