19 Lact. inst. 3, 19

1At illi qui de mortis bono disputant quia nihil veri sciunt, sic argumentantur: si nihil est post mortem, non est malum mors; aufert enim sensum mali. si autem supersunt animae, etiam bonum est, quia inmortalitas sequitur. 2quam sententiam Cicero de Legibus sic explicavit: gratulemurque AUCTORES 12] frg. 10. 14 praefatus est] cf. supra c. 14, 20. 20] frg. 3; in lacuna II 21,53/54 fuisse censet Vahlenus. B(G)RSHPV] 1 geverrel H* 3 et 0] 0 S miseram] miram SH nostram BP omnium nostrorum H qui* (a er.) H 4 qui'd' P3, cf. Epit. 31, 10, sed ad qui cf. Inst. VII 22, 9 aliqua V1 5 sit effecturn] esse factum H lethaeum (pr. e ex i m. 2) S, lethaeum (pr. e ex y m. 3 ?) P, letheum BRV, laeteum H 7 sic S odiosae B', in ras. corr. B3 iufantulis P 8 iis R, his BSHV, om. P haec om. H 9 esrtl P3 aestimasset (est- S) SH, exsistimasset P a Numquam incipit codicis G pag. 61 (87) paene tota lecta tam om. BGH tam sibi R 10 deridenda de i est BG 11 cicerone S, cicerone (sic corr. m. 2) V; de cicerone BG, ciceroni HP, 12 consolationis (alt. 0 ex u m. 1 ?) P 13 nasci om. H, nacendi pi, corr. P2 iterautad BI, iteraultid corr. B3 14 poenam (pe- S) non esse SH profanatus (exp. m. 2) V 15 restl F* 16 at] et H quidPjortis G, quid? mortis S 17 sifc H1 argumentarnJtur Hl si om. B, quia H 18 sensu G 19 est om. R 20 sententia G explicabit Pl, corr. P3 gratulemurqu*e (a er.) B, gratulamurque S, gratuleturque P nobis, quoniam mors aut meliorem quam qui est in vita aut certe non deteriorem adlatura est statum: nam sine corpore animo vigente divina vita est, sensu carente nihil profecto est mali. 3argute, ut sibi videntur, quasi nihil esse aliut possit. atquin utrumque hoc falsum est. docent enim divinae litterae non extingui animas, sed aut pro iustitia praemio adfici aut poena pro sceleribus sempiterna. 4nec enim fas est aut eum qui sceleratus in vita feliciter fuerit, effugere quod meretur aut eum qui ob iustitiam miserrimus fuerit, sua mercede fraudari. 5quod adeo verum est, ut idem Tullius in Consolatione non easdem sedes incolere iustos atque inpios praedicaverit. 6nec enim omnibus inquit idem illi sapientes arbitrati sunt eundem cursum in caelum patere. nam vitiis et sceleribus contaminatos deprimi in tenebras atque in caeno iacere docuerunt, castos autem animos, puros integros incorruptos, bonis etiam studiis atque artibus expolitos levi quodam et facili lapsu ad deos id est ad naturam similem sui pervolare. quae sententia superiori illi argumento repugnat. 7illut enim sic adsumptum est, tamquam necesse sit omnem hominem natum inmortalitate donari. quod igitur erit. 8discrimen virtutis ac sceleris, si nihil interest utrumne Aristides EPITOME 6 (divinae litterae)] c. 81, 6. AUCTORES 12] Consol. frg. 15. B(G)RSHPV] 1 meliorem] leviorem V quam om. G 2 alrl'atura Ps est] sit P 3 animiOj V 4 carente] pereunto BG argutae BarG videntur] videbatur locutus est SII 5 esset, H, esse om. V possit (i ex e m. 2) H hoc om. V 6 aut om. SH 7 adfeci B 8 aut eum om. B, [a]utem (s. Z. u fuerat) G feliciter om. BGP, felititer (~ er., c m. 2) V feliciter fuerit linea del. et supra feliciter scr. fuerit R7 10 in f[ue]rit sua mer desinit codicis G pag. 61 (87), sequitur pag. 62 (88), cuius in verss. 1 – 7 paene omnia, in 8-19 perpauca legebantur 11 consolationem pi, m del. P3 incolere (pr. e ex o m. 2) V 12 impiorSl H2 praedicarit, BG nou S 14 scelere H 15 tenebris B 17 laeui Bl, a del. B3 18 labsu (b ex p) B3 twent sui similem BSH 19 peruolaret (t ? er.) B, prouocari P wcioutia (corr. m.2) V superior RI, superiore V1 20 asumptum B necesrsel B* 21 igitur] autem Vin mg. i igitur V2 22 ac] et R si] sint V1 lYnn. uct. I. 16 sit aliquis an Phalaris, utrum Cato an Catilina? sed hanc repugnantiam rerum sententiarumque non cernit nisi qui tenet veritatem. 9si quis igitur nos roget utrumne bonum sit mors . an malum, respondebimus qualitatem eius ex vitae ratione pendere. nam sicut vita ipsa bonum est, si cum virtute vivatur, malum, si cum scelere, sic et mors ex praeteritis vitae actibus ponderanda est. 10ita fit ut si vita in dei religione transacta sit, mors malum non sit, quia translatio est ad inmortalitatem: sin aliter, malum sit necesse est, quoniam ut dixi ad aeterna supplicia transmittit. 11quid ergo dicemus nisi errare illos qui aut mortem adpetunt tamquam bonum aut vitam fugiunt tamquam malum? nisi quod sunt iniquissimi, qui pauciora mala non pensant bonis pluribus. 12nam cum omnem vitam per exquisitas et varias traducant voluptates, mori cupiunt, si quid forte iis amaritudinis supervenit, et sic habent, tamquam illis numquam fuerit bene, si aliquando fuerit male. damnant igitur vitam omnem plenamque nihil aliut quam malis opinantur. 13hine nata est inepta illa sententia, hanc esse mortem quam nos vitam putemus, illam vitam quam nos pro morte timeamus: ita primum bonum esse non nasci, secundum, citius mori. 14quae ut maioris sit auctoritatis, Sileno adtribuitur. Cicero in Consolatione non nasci inquit longe optimum nec in hos scopulos incidere vitae, proximum autem, si natus sis, quam primum tamquam AUCTORES 19 s.] cf. Cic. de rep. VI 14; Euripid. Polyid. frg. 639 Nauck. 21 s.] cf. Cic. Tusc. I 48, 114. 22] Consol. frg. 11. B(G)RSHPV] 1 fallaris P utrumDe cato an1 (ne – an tn.3) catilina B catillina GRH haec B1, corr. B3 2 repugnantia B' ( a B3) H 'raerum JB1 sententiamque B 3 interroget BHP 5 sicut (~ add. et t del. m. 3) P ipsa vita B vivatur] utatur B 7 ponderatada1 B' post ita eras. ut P 8 mors] mors bonum sit H 9 si V aliter] autem P quoniam] quia H ad aeterna ut dixi SH 10 aeternam P1, m del. Ps 11 aut. P 12 aut] au H tamqu(am) B 18 qui* P 14 traducunt RS 15 iis BPJW, his BSHParV 17 damnat R omnem – opinantur] omnem bonis plenam quam solis rmalis1 (s. I. m. 2) opinantur P plenamque (1 in rtu. ex eod. 1 ? m. 3) B 18 opinantur R 19 pr. 'quaml V* 20 ita] sit1 itarq;1 (t et q; m. 2) R 21 sinelo P 22 in] sic in SH r923 optimum est H hos] huius H vitam R proximus B 24 quam] l quam quia (corr. m. 2) V ex incendio effugere fortunae. credidisse illum vanissimo dicto exinde apparet, quod adiecit de suo aliquid, ut ornaret. 15quaero igitur cui esse optimum putet non nasci, cum sit nullus omnino qui sentiat: nam ut bonum sit aliquid aut malum, sensus efficit. 16deinde, cur omnem vitam nihil esse aliud quam scopulos et incendium putaverit: quasi aut in nostra fuerit potestate ne nasceremur aut vitam nobis fortuna tribuat, non deus, aut vivendi ratio quicquam simile incendio habere videatur. 17non dissimile Platonis illut est, quod aiebat se gratias agere naturae: primum quod homo natus esset potius quam mutum animal, deinde quod mas potius quam femina, quod Graecus quam barbarus, postremo quod Atheniensis et quod temporibus Socratis. 18dici non potest quantam mentibus caecitatem, quantos pariat errores ignoratio veritatis. ego plane contenderim numquam quicquam in rebus humanis dictum esse delirius: quasi vero si aut barbarus aut mulier aut asinus denique natus esset, idem ipse Plato esset ac non illud ipsum quod natus fuisset. 19sed videlicet Pythagorae credidit, qui ut vetaret homines animalibus vesci, dixit animas de corporibus in aliorum animalium corpora commeare. quod et vanum et inpossibile est: vanum, EPITOME 18-244, 9] cf. c. 63, 9. 18-21] c. 31, 10 (invenit – hereditas). AUCTORES 9] cf. Plutarch. vit. Marii c. 46. BRSHPVj 1 ex om. F inrcenldio P1 fortunae] fortunae violentiam H illo P navissimo F1, in ras. corr. FJ 2 aiecit H wt B3 ornaset. B3 ut ornaret – bonum sit aliquid (4) in inr. mg. add. P2; cf. ad pag. 244, 11 3 quej-Qi B* 5 sensu S es/se* (■ et d er.) P aliud esse SHV 6 et] aut B putavit B aut om. P 8 simile (a ? er.) B videre habeatur B 9 videtoatur H1 quo P Heumannus agebat 8 se om. B gratias se P 10 est B 11 masculus RSH O 13 atheniensis (alt. i ex e m. 2) P socratjLs B1, sacratis (corr. m. 2) V 14 quantam (n ras. ex m) P post mentibus 1 vel 2 litt. eras. P quantos] quos B, quantosque tdd. pariet P1, corr. P3' errores (alt. e ex i m.3) P 15 contenderim 2?3 17 denique om. S 18 ipse] inde H platon Rar, platoni H illum BlVx, corr. B*V* ipsum illud S quordl p2 natu H, natuse P1, e del. P2 19 ut om. H animalibus vesci dixit] animalibusue scidit H animali*u* (b et 8 er.) V 21 quod et vanum – inducere (244, 1) om. S 16* quia necesse non fuit veteres animas in nova corpora inducere, cum idem artifex qui primas aliquando fecerat, potuerit semper novas facere, inpossibile, quia rectae rationis anima tam inmutare naturam status sui non potest quam ignis aut deorsum niti aut in transversum fluminis modo flammam suam fundere. 20existimavit igitur homo sapiens potuisse fieri, ut anima quae tunc erat in Platone, in aliquod mutum animal includeretur essetque humano sensu praedita, ut intellegeret ac doleret incongruenti se corpore oneratam. 21quanto sanius faceret, si gratias agere se diceret, quod ingeniosus, quod docilis natus esset, quod in iis opibus, ut liberaliter erudiretur! 22nam quod Athenis natus est, quid in eo beneficii fuit? an non plurimi extiterunt in aliis civitatibus excellenti ingenio atque doctrina viri, qui meliores singuli quam omnes Athenienses fuerunt? 23quanta hominum milia fuisse credamus qui et Athenis nati et temporibus Socratis indocti tamen ac stulti fuerint? non enim parietes aut locus in quo quisque est effusus ex utero, conciliat homini sapientiam. 24quid vero attinuit Socratis se temporibus natum gratulari? num Socrates ingenia discentibus potuit commodare? 25non venit in mentem Platoni Alcibiaden quoque et Critiam eiusdem Socratis adsiduos auditores BRSHPVj 1 quta F1 veteres om. P 2 ante idem 4 vel 5 lin., fort. idem eras. B 3 impossible S rectae rationis om. P tam om. P 4 quam] tamquam B quam ignis – suam fundere (n) om. P 5 moda F1 suam om. S 7 aliquid H 8 aut intellegeret aut doleret R doceret V 9 honeratam S 'nanius (s. 1. i, vix s, m. post.) V si gratias – diceret om. P 11 iis R, his BHPV, is S post erudiretur locus § 14 a Px omissus: utornaret. quaero igitur qui (pro cui) – bonum sit (om. aliquid)in P1, del. P2 12 'inl B3 in eo] ei H 13 excellentie Bx, excellentie B1, excellente* B3, lp i excellente R, incellente (corr. m. 2) V 14 fuerint RS 15 quanto H m*Ua (a er.) V fuisrse1 P3 credimus (i ex e m. 3) P nati om. V 16 socrates B1, corr. B3 indocti*** (alt. i ras. ex r, post ina er.) V fuerint BlH, fuerunt B3 RSPV 17 est effusus] effusus sit P utero (e ex 0 m. 2) B 18 conciliati H sapicntiam] sapientiam sumministrat H quod B, qurd1 id (corr. m. 2) V attinuit] addidit B socrates P1, corr. Ps 19 *natum V nam S socratis BVl 20 commodare] dare P alcibiaden HiP, alcibiadem (m ex n) BH2, alcipiaden R, alcibiade (pr. i ras. ex u) S, aclibiadem V 21 quoque – eiusdem om. V adiutores P', corr. P3 fuisse, quorum alter hostis patriae acerrimus fuit, alter crudelissimus omnium tyrannorum?