16 Cic. Tusc. 1, 36–38

36Sed ut deos esse natura opinamur, qualesqueque del. Bai. sint, ratione cognoscimus,quodsi ... 235, 6 cognoscimus (omissis 235,2 maxume ... 235, 4 habiturus) H (libere) sic permanere animos arbitramur consensu nationum omnium, qua in sede maneant qualesque sint, ratione discendum est. cuius ignoratioingnoratio GV¹ finxit inferos easque formidines, quas tu contemnere non sine causa videbare. in terram enim cadentibus corporibus isque humo tectis, e quoaquo V¹ (aq in r. ¹) eqd V² mg. dictum est humari, sub terra censebant reliquam vitam agi mortuorum; quam eorum opinionem magni errores consecuti sunt, quos auxerunt poëtae. 37frequens enim consessusquos... con in r. K¹ consessus ς consensu X, s in fine add. V¹ theatri, in quo sunt mulierculae et pueri, movetur audiens tam grande carmen:

Ádsum Trag. inc. 73 atque advenio Ácherunteacheronte K (u ss.c) víx via alta atque árdua

Pér speluncas sáxis structas ásperis pendéntibus

Máxumis, ubi rígida constat crássacrassa s. v. add. Kc caligo ínferum,ubi ...inferum Non. 272,39

tantumque valuit error – qui mihi quidem iam sublatus videtur – , ut, corpora cremata cum scirent, tamen ea fieri apud inferos fingerent, quae sine corporibus nec fieri possentpossunt V² nec intellegi. animos enim per sese s. v. add. Vc ipsos viventisvigentis ex viventis V¹ non poterant mente complecti, formam aliquam figuramque quaerebant. inde Homeri tota νέκυια, ΝΕΞΥΙΑ KRV (sed Α in pΑ corr. 1) necyia mai. litt. G ΝΕρΞΥΟ mantia RK nepsyomantia mai. litt. G psichomantia, sed psicho in r. V1 aut 2 (ex div. 1, 132) corr. Dav. inde ea quae meus amicus Appius νεκυομαντεῖα faciebat, inde-de in om. K¹ add. c in viciniavitia KRV¹ (vicinia corr. ¹) vicia G nostra Averni lacus,

únde animae excitántur obscura úmbra opertae,apertae (vel ę, -e K¹)opertę corr. V¹K² imágines

mórtuorum, alto óstiohostio alte (altę K¹)ostio ς alto corr. K²V1aut2 ς. locum rest. Leo. alii aut imagines mortuorum in fine relicta male Ciceroni ipsi tribuunt aut ibi mort. imagines scribunt (praeterea aperto ex ostio Mdv. opertae ex ostio Ribb. altae Klotz) Acherúntis,acheruntis (acherontis KV¹ e corr.) s. s. imagines mortuorum X salso sánguine. Trag. inc. 76 cf. Leo Progr. Gott. 1910 p. 21.

has tamen imagines loqui volunt, quod fieri nec sine lingua nec sine palato nec sine faucium laterum pulmonum vi et figura potest. nihil enim animo videre poterant, ad oculos omnia referebant.

38Magni autem est ingenii sevocaresevocare Aug. revocare Ω mentem a sensibus et cogitationem ab consuetudinea consuetudine V (ult. e ex o) abducere.Quidam enim nihil animo ... 9 abducere Hmagni.. 9 abducere Aug. epist. 137,5 itaque credo equidem etiam alios tot saeculis, sed quodquot G litteris exstet,extet K cf. Lact. inst. 7, 8, 7 Aug. epist. 137,12 Pherecydes Syriussyrus X syrius ς Aug. primusprimum Ω primus Bentl. atque hoc legisse videtur Aug.: 'quod apud Graecos olim primus Pherecydes Syrius cum disputavisset', dixit animos esse hominum sempiternos, antiquusantiquos K¹R¹ sane; fuit enim meo regnante gentili. hanc opinionem discipulus eius Pythagoras maxime confirmavit, qui cum Superbo regnante in Italiam venisset, tenuit Magnam illam Graeciam cum honorehonore del. V vet honore et disc. ς disciplina, tum etiam auctoritate, multaque saecula postea sic viguit Pythagoreorum nomen, ut nulli alii docti viderentur. iderentur V